Chuyển đổi giống cây, ứng dụng công nghệ tiên tiến
Để nâng cao năng suất và chất lượng, Thái Nguyên đã chú trọng sử dụng giống cây mới, với 70-80% diện tích cây ăn quả sử dụng giống mới, đặc biệt là các loại cây chủ lực. Người dân cũng tích cực ứng dụng công nghệ vào sản xuất, từ hệ thống tưới tiết kiệm đến quy trình VietGAP, giúp nâng cao giá trị kinh tế của các loại quả như bưởi, na, thanh long, mít, ổi, đu đủ...
Không chỉ thực hiện chuyển dịch cơ cấu giống cây ăn quả, người dân còn ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất (ứng dụng công nghệ quản lý nước, tưới nước bằng hệ thống tưới tiết kiệm; ứng dụng quy trình sản xuất cây ăn quả an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP…). Qua đó, góp phần nâng diện tích một số loại cây ăn quả có giá trị kinh tế lên cao hơn (bưởi, na, thanh long, mít, ổi, đu đủ,…). Riêng năm 2024, toàn tỉnh đã trồng mới được 510ha cây ăn quả chủ lực (200ha na, 150ha bưởi, 160ha nhãn).
Đặc biệt, tỉnh đã xây dựng được một số vùng cây ăn quả sản xuất tập trung, đầu tư ứng dụng chế phẩm sinh học trong phòng trừ sâu bệnh, bao quả, thụ phấn bổ sung. Đồng thời, ứng dụng công nghệ tưới phun mưa, tưới xoay đối với một số loại cây ăn quả (bưởi, nhãn, cam, na) nâng cao chất lượng, mẫu mã và giá trị sản phẩm quả, có giá trị kinh tế cao, có thị trường tiêu thụ với tổng diện tích trên dưới 2.000ha. Một số địa phương đã xây dựng được các vùng trồng na, nhãn, bưởi có giá trị kinh tế cao như: Vùng na, bưởi của huyện Võ Nhai (khoảng 550ha); vùng sản xuất nhãn của TP. Phổ Yên và huyện Đại Từ (khoảng 500ha); vùng sản xuất bưởi huyện Đại Từ (khoảng 480ha).
Nhằm nâng cao chất lượng, giá trị của sản phẩm, người dân Thái Nguyên đã đẩy mạnh sản xuất, thâm canh cây ăn quả tiêu chuẩn an toàn, GAP, hữu cơ; áp dụng tiến bộ kỹ thuật canh tác rải vụ (na rải vụ tại huyện Võ Nhai)... Nhờ đó, trên địa bàn tỉnh đã có hàng nghìn héc-ta cây ăn quả sản xuất theo các quy trình an toàn.
Đơn cử tại huyện Đại Từ, hiện có trên 1.800ha cây ăn quả, trong đó diện tích cây ăn quả chủ lực có khoảng 568ha (215ha nhãn, 353ha bưởi). Diện tích cây ăn quả chủ lực tại các vùng sản xuất tập trung đã được cấp Giấy chứng nhận sản xuất an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ là hơn 137ha, chiếm 24,2% diện tích sản xuất tập trung.
Hướng đến sản xuất quy mô lớn, mở rộng thị trường
Cây ăn quả đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân Thái Nguyên, nhiều hộ gia đình trở nên khá giả nhờ trồng na, bưởi, nhãn... Tuy nhiên, sản xuất vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, chưa đáp ứng được nhu cầu thị trường lớn. Vấn đề đầu ra ổn định, tình trạng "được mùa mất giá" vẫn là những thách thức cần vượt qua.
Có thể khẳng định, cây ăn quả mang lại nguồn thu nhập rất lớn cho nhiều hộ nông dân Thái Nguyên. Minh chứng rõ nét nhất là tại vùng na Võ Nhai, hiện có gần 700ha, trong đó có xấp xỉ 200ha đã được cấp chứng nhận VietGAP, mỗi năm cho thu khoảng 6.000 tấn quả, doanh thu ước đạt trên dưới 80 tỷ đồng. Từ trồng na, nhiều hộ dân đã trở thành triệu phú. Bà Đinh Thị Phàn, ở xóm Trúc Mai, xã Lâu Thượng, khẳng định: Gia đình tôi xây được nhà, có cuộc sống sung túc như hôm nay là nhờ vào cây na.
Dù vậy không thể phủ định, trên cả nước nói chung, tại Thái Nguyên nói riêng, cây ăn quả, nhất là các loại chủ lực vẫn chưa chuyển đổi từ sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn và mở rộng thị trường tiêu thụ trên phạm vi cả nước. Theo đó, việc áp dụng thâm canh cây ăn quả tại các vùng trồng tập trung được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ, VietGAP vẫn còn khá ít ỏi.
Đặc biệt, việc tìm đầu ra ổn định cho các loại quả chủ lực vẫn đang là khâu yếu. Tại Thái Nguyên, tình trạng được mùa, mất giá vẫn diễn ra. Mùa bưởi diễn năm 2023 và 2024, do được mùa, giá bán thấp, người nông dân thu không đủ chi… Do đó, điệp khúc “chặt - trồng, trồng - chặt” vẫn đang tái diễn ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển các loại cây ăn quả chủ lực của Thái Nguyên.
Để giải quyết những khó khăn, Thái Nguyên cần quy hoạch sản xuất theo hướng hàng hóa quy mô lớn, ký kết bao tiêu sản phẩm với doanh nghiệp, hỗ trợ người dân về vốn, khoa học kỹ thuật, kỹ năng sản xuất và kiến thức thị trường. Đồng thời, cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng mã vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Với những nỗ lực và giải pháp đồng bộ, Thái Nguyên đang từng bước khẳng định vị thế của mình trong ngành cây ăn quả, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và phát triển kinh tế của tỉnh.
Tâm An
