Tham nhũng chuyển thủ đoạn đối, phó, che giấu dưới hình thức tinh vi hơn

Tiếp tục chương trình làm việc, ngày hôm nay (4/11), Quốc hội thảo luận cả ngày tại hội trường Báo cáo công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; về công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019.

Trong buổi sáng nay, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019.

Toàn cảnh phiên họp. (Ảnh: Quochoi.vn)

Từng bước kiềm chế tình trạng tham nhũng

Trong Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2019, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết, trong năm 2019, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo cụ thể, quyết liệt, đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; đơn giản hoá điều kiện kinh doanh; siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính; xây dựng Chính phủ điện tử, chính quyền thông minh; tăng cường sử dụng văn bản điện tử, chữ ký số trong hoạt động của cơ quan nhà nước; tổ chức giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông...

Về kết quả thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, việc kê khai tài sản, thu nhập tiếp tục được thực hiện nghiêm túc, đạt tỷ lệ 99,9% số người phải kê khai. Việc thực hiện quy định về tặng quà, nộp lại quà tặng, có sáu cá nhân đã nộp lại quà tặng theo quy định với tổng giá trị là 182 triệu đồng; phát hiện, xử lý ba vụ việc nhận quà không đúng quy định với tổng giá trị là 3,99 tỷ đồng.

“Năm 2019, có 30 người đứng đầu đã bị xử lý kỷ luật do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, có ba người đứng đầu bị xử lý hình sự do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng“, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết.

Về công tác thanh tra, kiểm toán, giải quyết khiếu nại, tố cáo góp phần phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng, trong năm qua, toàn ngành thanh tra đã triển khai 7.585 cuộc thanh tra hành chính và 252.499 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành. Thanh tra Chính phủ đã tiến hành đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện 4.123 kết luận và quyết định xử lý về thanh tra, xử lý, thu hồi 8.163 tỷ đồng (đạt 51%), 340 ha đất (đạt 38%); xử lý hành chính 1.445 tổ chức, 3.800 cá nhân; đôn đốc việc khởi tố 146 vụ, 28 đối tượng.

Cơ quan hành chính nhà nước các cấp đã tiếp 478.237 lượt công dân đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh (tăng 4,3% so với năm 2018), với 304.209 vụ việc (tăng 9,1%), có 4.611 lượt đoàn đông người (giảm 0,6%). Đã giải quyết 28.428 vụ việc, đạt tỷ lệ 86,2%. Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 122.029 tỷ đồng (tăng thu 28.084 tỷ đồng, giảm chi 28.373 tỷ đồng, xử lý khác 64.572 tỷ đồng). Đồng thời, chuyển hồ sơ bảy vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang Cơ quan cảnh sát điều tra; cung cấp 34 bộ hồ sơ, tài liệu cho các cơ quan có thẩm quyền để phục vụ điều tra, kiểm tra, giám sát và thực hiện tố tụng.

“Cơ quan điều tra trong Công an Nhân dân đã thụ lý điều tra 423 vụ án, 1.073 bị can phạm tội về tham nhũng; trong đó khởi tố mới 220 vụ, 515 bị can, giảm 0,9% số vụ, tăng 20,6% số bị can so với cùng kỳ năm trước. Viện Kiểm sát các cấp đã truy tố 300 vụ/672 bị can. Cơ quan điều tra VKSND tối cao khởi tố mới 12 vụ/16 bị can về tội danh tham nhũng xảy ra trong hoạt động tư pháp. Tòa án nhân dân các cấp đã xét xử sơ thẩm 279 vụ, 614 bị cáo. Có 10 bị cáo bị tuyên phạt mức án tử hình, tù chung thân”, Tổng Thanh tra Chính phủ cho hay.

Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái trình bày Báo cáo. (Ảnh: Quochoi.vn)

Tại Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, trong năm 2019, công tác thanh tra, kiểm toán và giải quyết khiếu nại, tố cáo tiếp tục được tăng cường, tập trung vào các lĩnh vực có nguy cơ, dư luận về tham nhũng, tiêu cực và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Nhất là việc Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán nhà nước đã tiến hành thanh tra, kiểm toán và công khai kết quả thanh tra, kiểm toán tại một số dự án, công trình quan trọng… đã nhận được sự đồng tình, đánh giá cao của dư luận.

Qua các mặt công tác này đã phát hiện sai phạm và kiến nghị thu hồi cho Nhà nước hàng chục nghìn tỷ đồng, hàng nghìn héc ta đất; xử lý nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm. Công tác đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện kết luận, kiến nghị sau thanh tra, kiểm toán có chuyển biến và đạt được nhiều kết quả tích cực.

Dưới sự chỉ đạo kịp thời, kiên quyết, sát sao của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp được phát hiện, khởi tố, xử lý nghiêm minh theo hướng làm rõ đến đâu, xử lý đến đó. Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kiểm tra, làm rõ nhiều sai phạm đặc biệt nghiêm trọng, quyết định kỷ luật và đề nghị thi hành kỷ luật nhiều cán bộ cao cấp do tham nhũng, vi phạm về quản lý kinh tế.

“Đáng lưu ý, nếu như trước đây, các vụ án kinh tế lớn mà dư luận nghi ngờ có dấu hiệu tham nhũng, nhưng do không chứng minh được yếu tố tham nhũng, chiếm đoạt thì nay nhiều vụ án đã chứng minh được yếu tố này để xử lý nghiêm minh. Nhiều vụ án nghiêm trọng, phức tạp được đưa ra xét xử kịp thời, với hình phạt nghiêm khắc”, bà Lê Thị Nga cho biết.

Nhiều vụ việc có biểu hiện hành chính hóa quan hệ hình sự

Đánh giá cao về công tác phòng chống tham nhũng trong năm 2019, trình bày Báo cáo thẩm tra Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, Uỷ ban Tư pháp tán thành với nhiều đánh giá của Chính phủ về hạn chế trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế.

Theo Ủy ban Tư pháp, về kết quả thanh tra, kiểm toán nhà nước, giải quyết khiếu nại, tố cáo góp phần vào công tác phát hiện và xử lý tham nhũng, việc kiến nghị xử lý vi phạm qua công tác thanh tra, kiểm toán, giải quyết khiếu nại, tố cáo nhiều năm qua vẫn chủ yếu kiến nghị xử lý hành chính, kỷ luật mà ít kiến nghị xử lý hình sự và theo phản ánh của dư luận là chưa tương xứng với tình hình tham nhũng, có biểu hiện hành chính hóa quan hệ hình sự.

"Một số trường hợp, qua hoạt động thanh tra chuyên ngành đã phát hiện sai phạm nhưng do xử lý thiếu triệt để dẫn đến “nhờn luật”, sai phạm sau của doanh nghiệp còn trầm trọng hơn sai phạm trước, biểu hiện rõ nhất là các sai phạm trong lĩnh vực xây dựng trái phép. Cử tri cho rằng, để xảy ra sai phạm trong trật tự xây dựng tại các đô thị lớn là có sự tiếp tay của người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước, nhất là tiêu cực của cán bộ có chức năng thanh tra xây dựng", bà Lê Thị Nga nói.

Về kết quả phát hiện, xử lý tội phạm tham nhũng, Ủy ban Tư pháp cho biết, việc phát hiện tham nhũng thông qua công tác tự kiểm tra nội bộ, kiểm tra của cấp trên đối với cấp dưới là khâu yếu, nhưng vẫn chưa được khắc phục; việc giải quyết tin báo, tố giác tội phạm về tham nhũng chưa đạt chỉ tiêu Quốc hội giao.

“Số vụ án tham nhũng được phát hiện, điều tra, truy tố, xét xử chưa phản ánh đúng thực trạng tình hình. Việc phát hiện, xử lý tham nhũng ở địa phương có chuyển biến, nhưng chưa đều. Một số vụ án tham nhũng, sai phạm kinh tế lớn ở địa phương không phải do cơ quan điều tra ở địa phương phát hiện mà chủ yếu do cơ quan điều tra cấp trung ương khám phá, điều tra… Đáng lưu ý, số trường hợp phát hiện yếu tố tham nhũng, vụ lợi trong các vụ án kinh tế còn ít, chưa phản ánh đúng bản chất, động cơ, mục đích của người phạm tội”, Báo cáo thẩm tra cho hay.

Cũng theo Ủy ban Tư pháp, tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, tổ chức, doanh nghiệp, “tham nhũng vặt” vẫn tiếp tục diễn ra trên nhiều lĩnh vực, nhất là ở cơ sở và chưa bị đẩy lùi, tham nhũng trong lực lượng có chức năng chống tham nhũng tăng so với năm 2018, gây bức xúc trong dư luận.

Trong năm 2019, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác PCTN đã được đẩy mạnh và đạt được nhiều kết quả tích cực; tham nhũng đang từng bước được kiềm chế, qua đó tiếp tục khẳng định quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta. Uỷ ban Tư pháp cơ bản đồng tình với đánh giá của Chính phủ về tình hình tham nhũng là “Tham nhũng đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm”.

Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả công tác PCTN trong thời gian tới, tại Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga kiến nghị Chính phủ khẩn trương tổ chức triển khai thực hiện Luật PCTN mới được Quốc hội thông qua, nhất là các quy định về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.

Ủy ban Tư pháp cũng đề nghị, đối với “tham nhũng vặt”, Chính phủ cần nhận diện rõ tình trạng “tham nhũng vặt” (nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp) tập trung ở những ngành, lĩnh vực nào để đưa ra giải pháp phòng, chống phù hợp. Đặc biệt là cần xác định rõ trách nhiệm của các bộ trưởng, trưởng ngành trong việc để xảy ra tình trạng “tham nhũng vặt” thuộc lĩnh vực mình phụ trách.

Đối với các vụ việc, vụ án tham nhũng lớn dưới hình thức “lợi ích nhóm”, “sân sau”, qua các vụ việc sai phạm, vụ án kinh tế, tham nhũng lớn xảy ra trong thời gian qua, Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ giao Tổng Thanh tra Chính phủ tổng kết, đánh giá, chỉ rõ nguyên nhân, rút ra những bài học về quản lý kinh tế - xã hội, quản lý cán bộ, PCTN để đề ra giải pháp khắc phục, phòng ngừa trong thời gian tới.

Đối với tham nhũng xảy ra trong chính các cơ quan có chức năng chống tham nhũng, cơ quan bảo vệ pháp luật, Ủy ban Tư pháp đề nghị Tổng Kiểm toán nhà nước, Tổng Thanh tra Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng và Bộ trưởng các bộ có chức năng thanh tra chuyên ngành, Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC cần đánh giá thực trạng tình hình và đề ra giải pháp phòng, chống trong thời gian tới.

"Đề nghị Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu của Bộ Công an, Cục điều tra của VKSNDTC trong chương trình công tác của năm 2020, cần chú trọng việc phát hiện, xử lý tham nhũng trong các cơ quan có chức năng chống tham nhũng và cơ quan bảo vệ pháp luật”, Báo cáo thẩm tra nói rõ.

Hoan Nguyễn