Trung tâm Nuôi trồng, Nghiên cứu, Chế biến dược liệu (Trại rắn Đồng Tâm) trực thuộc Cục Hậu cần, Quân khu 9 có cơ sở chính đặt tại tỉnh Tiền Giang (nay là tỉnh Đồng Tháp) và cơ sở 2 ở đặc khu Phú Quốc (tỉnh An Giang). Trong đó, trại rắn Đồng Tâm 2 với diện tích 27,3 ha là nơi bảo tồn dược liệu, nguồn gene 2 loài rắn độc quý hiếm là hổ mang, hổ chúa của Phú Quốc. 

Thiếu tá Nguyễn Tấn Lộc, Phụ trách Trại rắn Đồng Tâm 2 cho biết: “Rắn hổ chúa bị suy giảm do mật độ xây dựng lớn, ảnh hưởng đến môi trường sinh trưởng của loài. Hiện trại rắn Đồng Tâm 2 bảo tồn chủ yếu là hổ chúa, hổ đất. Hai loài này sinh sản khá tốt, trại đang tạo sinh sản được ngay tại vườn. Toàn trại có khoảng 40 cá thể hổ chúa, hơn 50 cá thể hổ đất; hai loài này đều thuộc nhóm 1B theo công ước Cites”. 

Ngoài ra, trại rắn Đồng Tâm 2 còn bảo tồn, nuôi nhốt một số loài rắn độc đặc trưng của Phú Quốc như: rắn lục đuôi đỏ, rắn cạp nong, cạp nia. 

Tháng 8/2005, Bảo tàng rắn trực thuộc Trại rắn Đồng Tâm được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác nhận là bảo tàng rắn đầu tiên lưu giữ nhiều loài rắn nhất Việt Nam với hơn 40 tiêu bản của các loài rắn quý hiếm.

Ông Nguyễn Hoàng Nam, Phó phụ trách Trại rắn Đồng Tâm 2 cho biết, hiện toàn trại rắn ở đảo Phú Quốc có 9 nhân sự được luân chuyển theo nhiệm kỳ, có nhiệm vụ chính là bảo tồn nguồn gene, phát triển du lịch, hỗ trợ các trường học và người dân trong nhận biết và cách thức sơ cứu khi bị rắn. 

Với diện tích quản lý rộng lớn, khối lượng công việc khổng lồ, những khó khăn về nhân sự và đào tạo đang là vấn đề nan giải. “Nhân sự hơi mỏng và các trường ở Việt Nam không có khoa đào tạo về ngành nghề này, hiện chủ yếu là rút kinh nghiệm từ những người đi trước để thực hiện bảo tồn, chăm sóc. Với môi trường nuôi nhốt thì chú trọng phòng và trị bệnh. Tuy nhiên, lỗ hổng trong đào tạo là rất lớn, không có trường lớp chuyên biệt nên chúng tôi phải chủ động đào tạo, tập huấn cho cán bộ, nhân viên về các kiến thức trong bảo tồn, nuôi dưỡng các loài rắn”, Phó Phụ trách Trại rắn Đồng Tâm 2 Nguyễn Hoàng Nam chia sẻ. 

Hiện bảo tồn nguồn gene với loài rắn hổ chúa là vấn đề nan giải nhất, bởi loài này chuyên biệt thức ăn là rắn thịt. “Nguồn thức ăn cho rắn ngày càng khan hiếm. Rắn hổ chúa ăn chuột, chim, rắn không nọc độc, cóc, chuột, ếch nhái. Nhưng chỉ khi đói quá thì mới ăn nhái, ếch… món khoái khẩu là rắn thịt. Để bảo tồn nguồn gene tốt thì phải đáp ứng được thực phẩm mà nó thích. Hiện phải nhập thức ăn từ đất liền, ngoài đảo thì không đủ đáp ứng. Bên cạnh đó, khí hậu ngày càng thay đổi, tập tính động dục thì phải tuân thủ thời tiết, thời tiết thay đổi ảnh hưởng đến phối giống, càng ngày càng khó khăn về phối giống, bảo đảm nguồn gene”, Thiếu tá Nguyễn Tấn Lộc cho hay. 

Hiện Trung tâm Nuôi trồng, nghiên cứu, chế biến dược liệu Đồng Tâm đã nghiên cứu, điều chế được nhiều loại thuốc quý như: Kem mỡ trăn, kem Cobratoxan từ nọc rắn, rượu rắn, cao trăn, bột rắn lục… Đồng thời, nghiên cứu, phát triển được 6 sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao gồm: Kem nghệ-mỡ trăn, kem mỡ trăn, mỡ trăn, mật ong, rượu rắn 29 độ, rượu chuối 29 độ.

Thời gian tới, Trại rắn Đồng Tâm tiếp tục chỉnh trang khuôn viên toàn đơn vị, đồng thời, đưa vào khai thác một số sản phẩm mới phục vụ du khách. Mỗi cán bộ, chiến sỹ trại rắn Đồng Tâm không chỉ lo vấn đề về kinh tế mà luôn đặt nhiệm vụ chính trị lên hàng đầu, thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học; cấp cứu, điều trị rắn cắn cho quân và dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; hướng dẫn nhận biết các vết rắn cắn, cách sơ cứu khi bị rắn cắn cho người dân đặc khu Phú Quốc; nuôi trồng cây, con thuốc, sản xuất các sản phẩm y học dân tộc từ nguồn dược liệu tự nhiên trong nước. 

Hồng Hạnh