Để duy trì tăng trưởng bền vững, WB khuyến nghị Việt Nam cần tận dụng dư địa tài khóa để đẩy mạnh đầu tư công, đồng thời thúc đẩy cải cách cơ cấu, phát triển nhân lực công nghệ cao và tăng cường chi cho nghiên cứu – đổi mới sáng tạo.
Kinh tế bứt phá nhưng còn đối mặt rủi ro
Theo WB, nửa đầu năm 2025, kinh tế Việt Nam ghi nhận tốc độ tăng trưởng 7,5% nhờ xuất khẩu tăng mạnh, nhất là trong các ngành công nghệ, điện tử và dệt may. Đây là mức tăng ấn tượng, góp phần củng cố niềm tin của nhà đầu tư và cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, đà tăng trưởng dự báo sẽ chậm lại trong nửa cuối năm khi nhu cầu nhập khẩu của các thị trường lớn dần hạ nhiệt, xuất khẩu quay trở lại quỹ đạo bình thường.
Báo cáo chỉ rõ, là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu, Việt Nam tiếp tục chịu ảnh hưởng trực tiếp từ triển vọng tăng trưởng toàn cầu chững lại, đặc biệt trong bối cảnh nhiều nền kinh tế phát triển thắt chặt chính sách tiền tệ và đối mặt lạm phát. Cùng với đó, những bất định liên quan chính sách thương mại quốc tế có thể tác động đến tâm lý tiêu dùng và niềm tin kinh doanh.
WB dự báo, sau mức 6,6% năm 2025, tăng trưởng của Việt Nam có thể giảm còn 6,1% trong năm 2026, trước khi phục hồi lên 6,5% vào năm 2027 nhờ thương mại toàn cầu khởi sắc. Triển vọng trung hạn vẫn khả quan nhờ Việt Nam tiếp tục giữ vị thế điểm đến sản xuất cạnh tranh trong chuỗi cung ứng quốc tế.
Để giảm thiểu rủi ro từ bên ngoài, WB khuyến nghị Việt Nam cần đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, đặc biệt trong hạ tầng giao thông, năng lượng và đô thị. Đây không chỉ là giải pháp bù đắp sự suy yếu của cầu bên ngoài mà còn tạo thêm việc làm, góp phần thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Với tỷ lệ nợ công thấp so với nhiều quốc gia trong khu vực, Việt Nam có dư địa tài khóa để triển khai các dự án hạ tầng chiến lược, nếu được quản lý hiệu quả.
Bà Mariam J. Sherman – Giám đốc Quốc gia của WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào – nhấn mạnh: “Nếu được thực hiện tốt, đầu tư công sẽ vừa giải quyết những bất cập hạ tầng, vừa tạo thêm việc làm. Song song, cần thúc đẩy cải cách để củng cố dịch vụ thiết yếu, xây dựng nền kinh tế xanh, phát triển vốn con người và đa dạng hóa thương mại – đây chính là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro toàn cầu và duy trì tăng trưởng dài hạn.”
Không chỉ dừng lại ở đầu tư công, báo cáo của WB cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát rủi ro trong hệ thống tài chính. Khi nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào tín dụng, cần chú trọng giám sát hoạt động ngân hàng, quản lý nợ xấu và duy trì ổn định thị trường vốn. Một hệ thống tài chính vững mạnh sẽ là “bộ đệm” giúp Việt Nam chống chịu tốt hơn trước biến động quốc tế.
Phát triển nhân tài công nghệ cao – chìa khóa tăng trưởng dài hạn
Một trong những điểm nổi bật của báo cáo lần này là chuyên đề “Bứt tốc phát triển nhân tài công nghệ cao của Việt Nam”. WB cho rằng để hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam không chỉ cần thêm lực lượng sinh viên tốt nghiệp các ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học), mà còn phải xây dựng đội ngũ chuyên gia nòng cốt – những người đủ năng lực dẫn dắt nghiên cứu, vận hành phòng thí nghiệm, và biến ý tưởng thành sản phẩm có giá trị thương mại.
WB lưu ý, hiện mức chi cho nghiên cứu & phát triển (R&D) của Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với nhiều quốc gia trong khu vực. Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cần gia tăng chi tiêu cho R&D cả từ khu vực công và tư nhân. Một chiến lược dài hạn cho phát triển công nghệ cao nên bao gồm mở rộng đội ngũ giảng viên tiến sĩ, nâng cao chất lượng đào tạo sau đại học, và khuyến khích nghiên cứu gắn với nhu cầu thị trường.
Báo cáo cũng đề xuất đẩy mạnh mô hình “tam giác liên kết” giữa trường đại học – doanh nghiệp – Nhà nước. Sự phối hợp này sẽ giúp hệ thống giáo dục đào tạo gắn chặt hơn với nhu cầu sản xuất, đồng thời tạo điều kiện cho chuyển giao công nghệ và lan tỏa tri thức. Đây cũng là chìa khóa để xây dựng lực lượng lao động sẵn sàng đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và công nghiệp 4.0.
Bà Sherman nhận định, việc phát triển nhân lực công nghệ cao không chỉ là giải pháp kinh tế mà còn là yếu tố bảo đảm an ninh và tự chủ chiến lược. Việt Nam cần tận dụng cơ hội từ dòng dịch chuyển đầu tư toàn cầu, nhưng để vươn lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị, thì nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò then chốt.
Theo WB, cùng với việc đầu tư vào hạ tầng và cải cách môi trường kinh doanh, phát triển nhân tài công nghệ cao sẽ giúp Việt Nam xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, từ đó tạo động lực tăng trưởng dài hạn. Sự kết hợp giữa đầu tư công hiệu quả, hệ thống tài chính an toàn và nguồn nhân lực trình độ cao sẽ giúp Việt Nam không chỉ ứng phó tốt với rủi ro bên ngoài, mà còn bứt phá trong giai đoạn tới.
Báo cáo của WB khẳng định, kinh tế Việt Nam vẫn duy trì triển vọng tăng trưởng tích cực trong năm 2025 và những năm tiếp theo, nhưng con đường đi tới mục tiêu quốc gia thu nhập cao đòi hỏi những bước đi quyết liệt. Đẩy mạnh đầu tư công, củng cố ổn định tài chính, thúc đẩy cải cách cơ cấu và phát triển nhân tài công nghệ cao chính là bốn trụ cột quan trọng để Việt Nam vừa ứng phó hiệu quả với biến động toàn cầu, vừa bảo đảm tăng trưởng bền vững trong dài hạn.
Thiên Trường
