Tỷ lệ giải ngân rất thấp
Tính đến 31/8/2019, vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài, mới giải ngân được 6.480 tỷ đồng, chỉ đạt 10,7% kế hoạch vốn do Quốc hội giao (60.000 tỷ đồng) và 15,7% kế hoạch do Bộ KH&ĐT thông báo (40.735 tỷ đồng). Chi thường xuyên từ nguồn vốn nước ngoài đạt 862 tỷ đồng, bằng 8,5% dự toán Quốc hội phê duyệt.
Trong đó, có 35 bộ, ngành, địa phương từ đầu năm 2019 đến nay chưa có giải ngân. Nhiều bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân rất thấp, như Bộ Y tế 4,8%, Bộ GD&ĐT 25% kế hoạch giải ngân vốn ODA…
Dự án đường sắt cao tốc Nhổn - Ga Hà Nội
Tại Nghị quyết số 70/2018 Quốc hội ban hành, thông qua dự toán vốn nước ngoài là 64.667 tỷ đồng, trong đó 60.000 tỷ đồng cho đầu tư phát triển, 4.667 tỷ đồng cho hành chính sự nghiệp. Đến thời điểm này, Bộ KH&ĐT đã phân bổ được 40.735 tỷ đồng, bằng 68% số được Quốc hội phê duyệt. Tuy nhiên, các bộ, ngành, địa phương giải ngân nguồn vốn này rất chậm, đến nay chỉ đạt khoảng hơn 10% kế hoạch.
Về nguyên nhân chậm trễ, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho rằng, vướng mắc chủ yếu tập trung vào các nhóm vấn đề như kế hoạch đầu tư công trung hạn bố trí thiếu so với nhu cầu. Thống kê của Bộ Tài chính, có 26 khoản vay với tổng trị giá 3.462 triệu USD ký mới từ năm 2016 đến nay, có nhu cầu giải ngân nhưng chưa được đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020. Dự toán cho đầu tư, phát triển từ nguồn vốn nước ngoài năm 2019 phân bổ chậm. Đến tháng 7, Bộ KH&ĐT mới giao được gần 68% kế hoạch được Quốc hội duyệt. Tình trạng này dẫn đến việc các bộ, ngành và địa phương không có nguồn vốn để giải ngân, trong khi nhu cầu thực hiện dự án rất gấp.
Nguyên nhân nữa là do điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư công chậm. Việc điều chỉnh kế hoạch diễn ra liên tục, tuy nhiên thủ tục điều chỉnh kế hoạch rất phức tạp, mất nhiều thời gian…
Trong khi đó, theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà, nguyên nhân chính làm chậm giải ngân vốn là tính sẵn sàng của các dự án đầu tư thấp; việc điều chỉnh kế hoạch vốn, tăng tổng mức đầu tư, triển khai theo trình tự thủ tục lâu. Nhiều dự án gặp nhiều khó khăn trong việc giải phóng mặt bằng.
Khâu tổ chức đấu thầu, ký kết hợp đồng với các nhà thầu vướng mắc, có trường hợp dự án được ghi kế hoạch, giao vốn nhưng lại không đủ điều kiện giải ngân rút vốn. Điều này, đòi hỏi trách nhiệm các bộ, ngành, địa phương, các ban quản lý dự án cần quan tâm - quyết liệt để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn.
Quyết liệt và linh hoạt
Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh: “Thực tế hiện nay, đòi hỏi phải có các biện pháp quyết liệt hơn nữa thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công nói chung và vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài nói riêng. Đồng thời, cần phải thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 1042/CĐ-TTg về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019, được ban hành ngày 21/8/2019”.
Cần phải tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ tình hình giải ngân vốn, làm rõ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện: Do sự chuẩn bị thực hiện của các chương trình, dự án chưa tốt; do việc phân bổ kế hoạch đầu tư công trung hạn, thông báo dự toán năm 2019 hay do công tác hoàn thiện thủ tục giải ngân, ghi thu ghi chi…
Bộ Trưởng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương cần tập trung rà soát để đơn giản hóa các thủ tục hành chính, bao gồm quy trình bổ sung kế hoạch vốn hằng năm, cơ chế điều chỉnh, điều chuyển kế hoạch vốn, cũng như cơ chế hạch toán và chuyển nguồn đối với vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài.
Bộ KH&ĐT phối hợp với các bộ, ngành, địa phương rà soát tổng thể việc thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn đến 2020 để kịp thời điều chỉnh và phân bổ vốn cho các dự án đang thiếu vốn nhằm đảm bảo hoàn thành việc giải ngân nguồn vốn đầu tư công trung hạn - đã được Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ giao trong giai đoạn 2016 - 2020.
Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nêu ví dụ cụ thể việc Bộ GD&ĐT có tỷ lệ giải ngân chậm, mới đạt 25% kế hoạch do thiếu vốn đối ứng. Thực tế, vốn ODA đưa về cũng không giải ngân được, vì không có vốn đối ứng; do đó cứ làm được một vài tháng lại chờ vốn.
Bên cạnh đó, theo Bộ GD&ĐT, thời hạn giao vốn rất chậm, thường là từ tháng 1 - 3 chỉ là làm kế hoạch và đến quý III mới giải ngân vốn ODA. Mặt khác, các thủ tục thẩm định về thiết kế dự án cơ sở và thiết kế dự án thi công mất hơn 1 năm mới xong. Dự án nào nhanh cũng phải mất nhiều thời gian, có gói thầu thiết bị từ khi mời thầu đến khi giải ngân mất cả năm.
Trong khi theo Phó chủ tịch UBND TP. Hà Nội Ngô Văn Quý: Dự án tuyến đường sắt đô thị thí điểm, đoạn Nhổn - Ga Hà Nội, năm 2019 kế hoạch giao 3.274 tỷ đồng, tuy nhiên, đến cuối tháng 8 mới giao được 1.104 tỷ đồng, đạt 34% kế hoạch.
Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi, đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn vay nước ngoài, ông Quý đề nghị Bộ KH&ĐT và Bộ Tài chính xem xét sớm có văn bản báo cáo lãnh đạo Chính phủ cho phép Hà Nội được áp dụng cơ chế giải ngân các dự án ODA của thành phố theo tiến độ thực hiện và tiến độ cấp vốn của nhà tài trợ nước ngoài.
Trên cơ sở chỉ đạo của Bộ Tài chính, Phó chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, Phan Trọng Tấn cho rằng, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tiếp tục làm tốt công tác tham mưu việc sử dụng và giải ngân nguồn vốn ODA hiệu quả. Các cơ quan chức năng đảm bảo nguồn vốn thanh toán cho các dự án, phối hợp với chủ đầu tư kịp thời xử lý vướng mắc phát sinh về thủ tục thanh toán, rút vốn từ nhà tài trợ theo quy định.
Trước đó, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ đã phê bình Bộ KH&ĐT chậm trễ trong tổng hợp, tham mưu Thủ tướng giao vốn đầu tư công, đồng thời không báo cáo cụ thể các nguyên nhân chậm giao vốn và giải pháp khắc phục. Đồng thời, với việc giao vốn chậm cho các địa phương, bộ, ngành hay DNNN thực hiện các dự án, Phó thủ tướng nêu rõ trách nhiệm của lãnh đạo Bộ KH&ĐT trong đốc thúc, thẩm định và tổng hợp các dự án.
Bùi Quyền - Hoan Nguyễn
