Chuyện mua sách giáo khoa trên các sàn thương mại điện tử
Theo khảo sát của phóng viên Thương hiệu và Công luận, trên các sàn thương mại điện tử, không khó để bắt gặp nhiều hội nhóm, Fanpage Facebook quảng cáo sách giáo khoa lậu, với lời chào bán hấp dẫn, sách được giảm giá 40-50%, thậm chí là 60%. Điều đáng nói là các đơn vị kinh doanh này lấy hình ảnh sách thật để quảng cáo cho sách giả. Còn người dùng cứ thấy ở đâu có giá rẻ thì mua. Chỉ đến khi sách được chuyển thì họ mới biết là mình mua nhầm.
Phụ huynh Kim Chi (Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: “Trên mạng có nhiều sự lựa chọn, mình sẽ ưu tiên phần về giá cả. Trước đó, mình cũng mua phải sản phẩm không đạt chất lượng, nhưng vì giá rẻ nên chấp nhận. Về hình thức, mình phát hiện là in ấn không tốt, giấy không tốt.”
Theo phụ huynh Kim Chi thì in sách giáo khoa lậu là xâm hại bản quyền tác giả. Việc xâm hại tác quyền còn diễn ra với sách điện tử, các đơn vị kinh doanh sách lậu thường thu âm sách giấy của các nhà xuất bản và phát hành dạng audio trên mạng, scan sách giấy thành Ebook có thể là chia sẻ công khai dể thu hút thành viên. Có nơi còn thu phí.
Vào hội nhóm của sàn thương mại điện tử sách giáo khoa, phóng viên phát hiện, nhiều người “hồn nhiên” chia sẻ Ebook lậu. Khi được hỏi một cách ý tứ rằng, chia sẻ đó là vi phạm, xâm hại bản quyền tác giả… thì người chia sẻ nói rằng: Hành động của tôi giúp ích cho cộng đồng được dùng miễn phí, sao lại nói là xâm hại được. Tôi giúp cho nhiều học sinh, phụ huynh điều kiện kinh tế khó khăn, vẫn có sách học, đó là việc làm tốt, sao lại nghĩ tôi xâm hại, tôi lưu hành đồ lậu, đồ giả…
Ở khía cạnh “tình cảm con người với con người” thì có thể chấp nhận được nhưng ở xã hội “sống, làm việc, học tập theo Hiến pháp và pháp luật” thì là vi phạm. Bởi hành vi của người đó đang tiếp tay cho tình trạng cướp không thành quả lao động của tác giả, xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả cuốn sách giáo khoa.
Khi mà chúng ta nhắc đến hệ quả, nếu chúng ta lựa chọn sách giả, sách lậu thì rõ ràng sách giá rẻ được bán ra từ các nhà xuất bản, các đơn vị phát hành sách là người đầu tiên bị thiệt hại về kinh tế, sụt giảm doanh thu là điều thấy rõ nhất, sau đó là sự mất uy tín. Bởi vì khi độc giả mua phải sách kém chất lượng thì họ sẽ nghĩ rằng, đó là của nhà xuất bản sản xuất. Nhưng vấn đề chúng tôi muốn đề cập đến ở đây là mối nguy hại khi chúng ta hình thành một thế hệ độc giả xem việc sử dụng, lưu hành sách không có bản quyền là câu chuyện bình thường. Từ đó chà đạp lên sự sáng tạo của các tác giả và chính tác phẩm.
Nỗi lo lắng của thầy, cô giáo
Vì nhiều lý do khác nhau, chúng tôi không tiện nêu tên thầy, cô giáo tại loạt bài viết này. Chúng tôi khẳng định, các thầy, cô, nhất là bậc tiểu học và trung học cơ sở rất, rất lo ngại trước vấn nạn sách giáo khoa giả, lậu len lỏi vào trường học, lớp học. Các thầy cô khẳng định, họ chỉ là người nhận sách từ nhà trường về trả cho học sinh, nhà trường thì nhận từ cấp trên là phòng giáo dục, còn phòng giáo dục nhận từ đâu thì họ không biết… Nhiều khi, cầm trên tay cuốn sách, thầy cô biết là sách lậu, thậm chí sách giả nhưng không thể ý kiến gì được. Tất nhiên, số sách lậu thường được trà trộn vào với sách thật; sách giả có năm phát hiện được, năm không, có nơi có, có nơi không.
Cô Nguyễn Thị Hòa bộc bạch: Có phụ huynh không đăng ký sách ở nhà trường mà tự đi mua cho con, phần lớn họ bị lừa, trả tiền là sách thật nhưng sản phẩm nhận được là sách lậu, thậm chí bị giả… Có phụ huynh biết điều đó nhưng họ chấp nhận, vì giá rẻ hơn so với đăng ký tại trường. Những phụ huynh này khó khăn về kinh tế, thu nhập chưa ổn định hoặc thu nhập thấp, họ biết sách lậu nhưng vẫn mua.
Phụ huynh Tạ Thị Thu Hiền thông tin với phóng viên: “Chỉ mới tháng Sáu thôi, con tôi vừa mới nghỉ hè, tôi đã nhận được nhiều cuộc gọi điện thoại, hỏi có mua sách giáo khoa không? Họ nói rằng, có nhiều loại, lậu, giả, thật và giá cũng khác nhau. Chúng tôi khó phân biệt sách thật với sách lậu, còn sách giả thì phân biệt được. Dù mua giá tiền của sách thật nhưng họ chuyển sách lậu, chúng tôi cũng không thể biết, khi con vào lớp học, thầy cô chỉ ra mới biết đó là sách lậu…”
Vì sao lại mua giá tiền sách thật, được trả sách lậu mà vẫn phải chấp nhận? Phụ huynh Thu Hiền khẳng định: Dù là giá cao nhưng vẫn thấp hơn đăng ký mua ở trường nên họ chọn mua ngoài.
Phụ huynh Trần Huỳnh Đông thì cho rằng, sách nào chả là sách, có sách học là tốt rồi. Bị nhầm, bị sai thì thầy, cô giáo phải có trách nhiệm khi dạy các cháu đúng…
Với suy nghĩ của phụ huynh và nỗi lo của thầy cô giáo, chúng ta lại thấy xuất hiện “lực lượng thứ ba, ở giữa” đó là những người lưu hành, tiếp tay cho sách giáo khoa giả, lậu “hoành hành” sẽ bị xử lý như thế nào?
Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam hướng dẫn cách phân biệt sách giáo khoa thật – giả
Theo đại diện nhà Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) thì, sách giả được làm rất tinh vi, mặc dù nhìn bên ngoài giống sách thật, nhưng về chất lượng in sẽ không đạt yêu cầu. Sách giáo dục giả nếu có sai sót về màu sắc, ký hiệu, nét chữ, kiến thức, hay bị thiếu dữ liệu, không cập nhật thông tin… sẽ dẫn đến sai lệch về nội dung (đặc biệt nguy hiểm nếu thiếu đường nét biên giới, vấn đề biển đảo), kiến thức tiếp nhận của học sinh.
Với những sách in bị mờ, không đảm bảo quy cách, tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, thể chất của học sinh, nhất là về thị lực. Sử dụng sách giả, học sinh sẽ không thể truy cập và sử dụng online được các giá trị, tư liệu, tiện ích bổ sung, hỗ trợ cho học sinh.
Còn nữa...
Hoàng An
