Áp lực từ khí thải tích tụ và sự hiện diện thầm lặng của xe máy cũ nát
Mùa đông Hà Nội đặc trưng bởi nghịch nhiệt hiện tượng khiến lớp không khí lạnh sát mặt đất bị “giữ lại” dưới lớp ấm phía trên. Điều này làm bụi mịn và khí thải không thể khuếch tán, tạo nên lớp sương bụi lơ lửng trong không gian. Trong bối cảnh đó, chỉ cần một nguồn thải nhỏ cũng có thể trở thành gánh nặng đáng kể cho không khí, và xe máy cũ nát là ví dụ rõ nhất.
Trên nhiều tuyến đường vào giờ cao điểm, những chiếc xe đã quá thời hạn sử dụng thải ra vệt khói đen kéo dài mỗi khi tăng ga. Nhưng cảm giác “đã quen” của người đi đường lại khiến vấn đề dễ bị bỏ qua. Chính sự quen thuộc này tạo ra nguy cơ âm thầm: người dân hít thở không khí ô nhiễm mà không nhận ra mức độ độc hại của nó.
Theo các chuyên gia giao thông môi trường, xe máy cũ nát có thể thải ra lượng khí độc lớn gấp nhiều lần xe mới. Các hợp chất như CO, HC, NOx và bụi mịn PM2.5 tồn tại lâu trong điều kiện thời tiết mùa đông, bám vào tầm thở của người đi bộ, học sinh, người chờ xe buýt hoặc người dừng đèn đỏ. Đây là nhóm chịu tác động mạnh nhất, đặc biệt là trẻ nhỏ và người cao tuổi.
Xe máy cũ còn gây ra một bi kịch đô thị khác: sự nghèo hóa của hệ thống giao thông. Nhiều phương tiện xuống cấp không chỉ ô nhiễm mà còn mất an toàn phanh yếu, động cơ giật, tiếng nổ lớn làm tăng nguy cơ tai nạn trong điều kiện đường phố đông đúc.
Trong điều kiện mùa đông, mỗi nguồn thải trở thành một “viên gạch” góp vào bức tường ô nhiễm. Và khi hàng nghìn xe cũ cùng hoạt động mỗi ngày, tác động của chúng tích tụ thành sức ép lớn lên sức khỏe cộng đồng.
Hà Nội siết lại theo hướng chiến lược: Không chỉ xử phạt mà từng bước loại bỏ nguồn thải cố hữu
Trước sức ép mùa đông, Hà Nội đã yêu cầu tăng cường xử lý xe máy cũ nát thải khói đen trên toàn thành phố. Lực lượng chức năng dừng kiểm tra tại nhiều tuyến phố, xử lý phương tiện có âm thanh bất thường, ống xả phun khói hoặc thân vỏ xuống cấp.
Tuy nhiên, điểm đáng chú ý năm nay không phải là số lượng xe bị xử lý, mà là cách tiếp cận theo chiều sâu. Thành phố coi xe máy cũ nát như một nguồn thải cố hữu trong đô thị, cần được giải quyết bằng nhiều lớp giải pháp chứ không chỉ dừng ở xử phạt.
Một số phường đã phối hợp với tổ dân phố rà soát tình trạng phương tiện xuống cấp, vận động người dân bảo dưỡng hoặc thay thế. Thành phố cũng đang xem xét lộ trình kiểm tra khí thải định kỳ, hỗ trợ đổi xe mới và thu hồi xe quá cũ theo mô hình kinh tế tuần hoàn hướng tiếp cận mà nhiều đô thị châu Á đã triển khai.
Ông Phạm Đức Lâm, chuyên gia môi trường giao thông, cho rằng xe máy cũ nát là vấn đề cần nhìn nhận theo góc độ tổng hợp: “Kiểm soát khí thải xe cũ không chỉ để bầu trời bớt mù mịt. Mỗi chiếc xe tiêu tốn nhiều xăng, phát thải độc hại và không an toàn. Nếu Hà Nội không giảm dần lượng xe này, áp lực lên y tế, giao thông và môi trường sẽ ngày càng lớn.”
Nhiều người dân ủng hộ việc xử lý. Bà Ngô Thị Phương, cư dân sống gần khu vực thường xuyên ùn tắc, chia sẻ: “Có những hôm đứng đèn đỏ mà khói xe phả thẳng vào mặt. Trẻ con hít phải thì rất lo. Siết mãnh hơn là cần thiết.”
Dù các giải pháp chiến lược đang được nghiên cứu, việc tăng kiểm tra vào mùa đông vẫn là biện pháp trước mắt để giảm áp lực ô nhiễm. Đây là bước đi cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng trong những tháng lạnh nhất của năm, đồng thời đặt nền tảng cho một hệ thống giao thông sạch hơn trong tương lai.
Minh Thắm
