Giá trị sản xuất lâm nghiệp tăng khoảng 5,6 – 5,8% so với năm trước, tỷ lệ che phủ rừng được giữ ổn định ở mức 42%, trong khi kim ngạch xuất khẩu lâm sản ước đạt 18 – 18,5 tỷ USD. Những con số này cho thấy lâm nghiệp không chỉ đóng vai trò bảo vệ môi trường mà còn là trụ cột quan trọng của tăng trưởng kinh tế và xuất siêu.
Tại Hội nghị tổng kết công tác ngành Lâm nghiệp cuối năm 2025, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định, lâm nghiệp phải đóng góp rõ nét hơn vào mục tiêu tăng trưởng chung của đất nước, trong đó có yêu cầu tăng trưởng cao trong giai đoạn tới. Đây là mục tiêu đầy thách thức, đặt trong bối cảnh ngành đang chịu tác động đan xen từ biến đổi khí hậu, yêu cầu thể chế mới và các rào cản thương mại ngày càng gia tăng.
Thực tế cho thấy, nền tảng của ngành lâm nghiệp là khá vững. Diện tích rừng tự nhiên lớn, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ giữ vai trò chủ lực, tạo sinh kế cho hàng triệu lao động khu vực nông thôn và miền núi. Tuy nhiên, dư địa tăng trưởng theo chiều rộng không còn nhiều. Phần lớn rừng tự nhiên hiện nay là rừng nghèo, rừng phục hồi, trữ lượng thấp, trong khi yêu cầu bảo tồn và bảo vệ ngày càng khắt khe. Điều này khiến bài toán tăng trưởng buộc phải chuyển sang chiều sâu, dựa vào nâng cao chất lượng rừng và giá trị gia tăng.
Bên cạnh đó, quá trình vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã bộc lộ một số khoảng trống trong quản lý lâm nghiệp ở cơ sở. Việc phân định trách nhiệm, phối hợp giữa các lực lượng chưa thật sự đồng bộ, gây khó khăn trong xử lý vi phạm và phòng, chống cháy rừng. Trong khi đó, tình trạng phá rừng, lấn chiếm đất rừng vì mục đích kinh tế vẫn xảy ra tại một số địa bàn trọng điểm.
Ở góc độ thị trường, áp lực ngày càng lớn từ các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn môi trường và nguy cơ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đang thu hẹp dư địa xuất khẩu. Nếu không nâng cao năng lực quản trị chuỗi cung ứng và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, lợi thế xuất khẩu của ngành lâm nghiệp có thể bị suy giảm.
Từ thực tiễn quản lý và nghiên cứu, nhiều ý kiến cho rằng, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ là “đòn bẩy” quan trọng để ngành lâm nghiệp bứt phá. Hệ thống dữ liệu số, công nghệ giám sát rừng, cảnh báo sớm cháy rừng và xâm hại tài nguyên đã chứng minh hiệu quả, song vẫn chưa được triển khai đồng bộ do hạn chế về cơ chế đầu tư và nguồn lực.
Song song với đó, khoa học công nghệ và đào tạo nhân lực cần được xem là một phần của chuỗi giá trị tăng trưởng. Các kết quả nghiên cứu về giống cây, kỹ thuật canh tác, quản lý rừng bền vững cần được chuyển nhanh hơn vào sản xuất, thay vì dừng lại ở mô hình thí điểm.
Trong giai đoạn tới, ngành lâm nghiệp đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vai trò trong tăng trưởng kinh tế xanh. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao mà vẫn bảo vệ được “tài sản rừng”, ngành buộc phải thay đổi mạnh mẽ phương thức quản trị, lấy dữ liệu, công nghệ và chất lượng rừng làm nền tảng. Đây chính là điều kiện tiên quyết để lâm nghiệp phát triển bền vững trong bối cảnh mới.
Nam Sơn (t/h)
