Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin gặp nhau bên lề hội nghị G20 tại Đức năm 2017 (Ảnh: AFP)
Tổng thống Trump từ lâu đã muốn xây dựng mối quan hệ gần gũi hơn với người đồng cấp Nga, điều mà ông chủ Nhà Trắng tin rằng có thể hàn gắn mối quan hệ nhiều căng thẳng giữa hai quốc gia. Tuy vậy, nhiều người tại Washington vẫn hoài nghi về lý do khiến ông Trump tổ chức hội nghị thượng đỉnh với ông Putin cũng như mục đích mà nhà lãnh đạo Mỹ muốn đạt được từ cuộc gặp này.
Trang tin The Hill đã liệt kê 4 vấn đề được kỳ vọng sẽ nằm trong chương trình nghị sự của hai tổng thống Nga - Mỹ hôm nay.
Cáo buộc can thiệp bầu cử
Nghi vấn Nga can thiệp cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016 được cho là một trong những vấn đề ưu tiên hàng đầu trong chương trình làm việc của thượng đỉnh Trump - Putin.
Thứ trưởng Tư pháp Mỹ Rod Rosentein ngày 13/7 thông báo 12 nhân viên tình báo của Nga bị cáo buộc tấn công mạng Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ và các nhóm khác của đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2016. Thông báo này được đưa ra chỉ vài ngày trước khi thượng đỉnh Helsinki bắt đầu, từ đó làm gia tăng sức ép lên Tổng thống Trump về việc phải đưa vấn đề này vào cuộc gặp với ông Putin.
Tuy nhiên Tổng thống Trump từ trước đến nay vẫn không sẵn sàng gây sức ép với Nga về vấn đề này, mặc dù cộng đồng tình báo Mỹ khẳng định Nga đã can thiệp bầu cử Mỹ. Hồi tháng trước, ông Trump viết trên Twitter rằng: “Nga tiếp tục nói rằng họ không liên quan gì đến việc can thiệp cuộc bầu cử của chúng ta”.
Trong cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 tại Đức năm 2017, Tổng thống Putin từng phủ nhận việc Nga can thiệp bầu cử Mỹ với Tổng thống Trump. Ông Trump cũng nhiều lần nhắc lại việc phủ nhận này như một cách để làm dịu vấn đề.
Tổng thống Trump từng nhiều lần hứa hẹn rằng ông sẽ gây sức ép lên Tổng thống Putin về vấn đề can thiệp bầu cử, thậm chí gần đây ông còn nói “chắc chắn sẽ đặt câu hỏi” cho nhà lãnh đạo Nga khi cả hai gặp mặt. Đội ngũ an ninh quốc gia Mỹ hy vọng Tổng thống Trump sẽ công khai cảnh báo ông Putin về việc can thiệp bầu cử và dọa sẽ có các biện pháp đáp trả Nga.
Kịch bản xấu nhất mà giới an ninh Mỹ lo ngại là Tổng thống Trump vẫn im lặng về vấn đề can thiệp bầu cử, thậm chí còn để ngỏ khả năng dỡ bỏ trừng phạt Nga. Phe Dân chủ tại Quốc hội Mỹ đã kêu gọi ông Trump hủy cuộc gặp với ông Putin để đáp trả cáo buộc 12 nhân viên tình báo Nga can thiệp bầu cử Mỹ, tuy nhiên mong muốn của họ đã không được đáp ứng.
Syria
Tổng thống Putin gặp người đồng cấp Syria Assad tại Nga năm 2017 (Ảnh: AP)
Tổng thống Trump được cho là đang hướng đến một thỏa thuận với Tổng thống Putin về vấn đề Syria, trong đó nhắm mục tiêu tới việc di dời các lực lượng của Iran ra khỏi biên giới với Israel để đổi lấy việc Mỹ rút quân khỏi Syria. Tuy vậy, cả giới chức Mỹ và Nga trước đó đều không nhượng bộ trong các vấn đề gai góc như sự hiện diện của các binh sĩ hay lãnh thổ của các bên tại Syria. Ngay cả các chuyên gia cũng không mấy lạc quan về việc hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ sẽ đạt được một thỏa thuận về Syria tại Helsinki.
Trong trường hợp hai bên cùng đạt được thỏa thuận tại Helsinki, Nga có thể sẽ cam kết hạn chế sự hiện diện của Iran ở khu vực gần biên giới Syria với Israel và Jordan. Đổi lại, Mỹ sẽ cho phép các lực lượng của Tổng thống Syria Bashar al-Assad kiểm soát khu vực này.
Các chuyên gia cảnh báo Tổng thống Trump không nên lặp lại những sai lầm từng mắc phải tại hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều hồi tháng 6 khi nhà lãnh đạo Mỹ chỉ đưa ra những cam kết mà không đạt được một kế hoạch cụ thể cho mục tiêu phi hạt nhân hóa.
Crimea
Crimea vẫn luôn là vấn đề trọng tâm trong mối quan hệ căng thẳng giữa Nga và Mỹ từ năm 2014 sau khi Nga sáp nhập bán đảo này vào lãnh thổ khiến Moscow phải hứng chịu hàng loạt biện pháp trừng phạt từ Washington cũng như cộng đồng quốc tế.
Tuy nhiên Tổng thống Trump đã nhiều lần để ngỏ khả năng thừa nhận lập trường của Nga trong vấn đề Crimea trong cuộc gặp với ông Putin. Thậm chí, ông Trump còn nói rằng vùng lãnh thổ này thuộc lãnh thổ Nga vì phần lớn người dân tại Crimea nói tiếng Nga.
Một trong những biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga liên quan tới việc sáp nhập Crimea là Moscow bị loại khỏi Nhóm 8 cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới (G8). Tuy nhiên hồi tháng trước, ông Trump đã tuyên bố ngay tại hội nghị thượng đỉnh G7 rằng Nga nên được mời quay trở lại khối này.
Mỹ và các đồng minh châu Âu đã tăng cường các cuộc tập trận và hiện diện quân sự ở khu vực Đông Âu sát nách Nga sau khi Nga sáp nhập Crimea. Tuy nhiên, việc Tổng thống Trump tuyên bố hủy các cuộc tập trận quân sự chung với đồng minh Hàn Quốc trong cuộc gặp với nhà lãnh đạo Triều Tiên khiến nhiều đồng minh của Washington lo ngại rằng kịch bản này có thể lặp lại trong cuộc gặp với Tổng thống Putin.
Kiểm soát vũ khí
Hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ trò chuyện bên lề hội nghị APEC tại Việt Nam năm 2017 (Ảnh: AP)
Tổng thống Trump từng nói rằng một trong những ưu tiên của ông trong cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống Putin là vấn đề kiểm soát vũ khí. Đây là một trong những chủ đề hiếm hoi mà Nga và Mỹ có thể tìm thấy tiếng nói chung.
Những người ủng hộ cho vấn đề kiểm soát vũ khí cho rằng Tổng thống Trump có thể dễ dàng thuyết phục người đồng cấp Nga gia hạn Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược (START) mới thêm 5 năm. Từng được đàm phán dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, hiệp ước này đã hạn chế số đầu đạn hạt nhân được triển khai của Nga và Mỹ xuống còn 1.550 mỗi bên.
Tuy vậy hầu hết các chuyên gia không tin rằng quyết định về START mới sẽ được đưa ra tại thượng đỉnh ở Helsinki. Tổng thống Trump từng nói START mới là một trong những thỏa thuận “tồi tệ” của chính quyền Obama và có thể sẽ phải mất thêm một thời gian nữa trước khi ông Trump cảm thấy được thuyết phục về vấn đề này.
Phe Cộng hòa vẫn cho rằng Mỹ không nên gia hạn START mới với Nga trong khi Moscow vi phạm một thỏa thuận kiểm soát vũ khí khác có tên Hiệp ước Vũ khí Hạt nhân Tầm trung (INF), trong đó cấm các tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo phóng từ mặt đất với tầm phóng từ 500-5.500 km.
Mỹ nhiều lần cáo buộc Nga vi phạm INF khi phát triển và triển khai một tên lửa bị cấm, dù Moscow bác bỏ cáo buộc này. Do vậy, cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo tại Helsinki có thể là cơ hội để Tổng thống Trump giải quyết trực tiếp vấn đề này với Tổng thống Putin.
Theo Thành Đạt
Theo Hill
