Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, với điểm nóng là việc bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào diện chịu thuế, đã là tâm điểm của nhiều cuộc thảo luận. Ngay tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội hôm 4/6, nội dung này cũng đã được đưa ra bàn thảo sôi nổi.
Theo lập luận của cơ quan soạn thảo, việc đánh thuế nước giải khát có đường là một biện pháp cần thiết nhằm kịp thời ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì đang ở mức đáng báo động, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Mục tiêu cuối cùng là dự phòng, giảm thiểu rủi ro bệnh tật và gánh nặng y tế đối với các bệnh không lây nhiễm.
Tuy nhiên, không phải tất cả các đại biểu đều đồng tình với lập luận này. Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải bày tỏ sự băn khoăn khi cho rằng việc nhận định nước giải khát có đường là nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh béo phì hay các bệnh liên quan vẫn chưa được báo cáo rõ ràng và đầy đủ. Bà đặt câu hỏi: "Nếu áp thuế khiến giá sản phẩm nước giải khát đắt hơn, người dân có thể sẽ chuyển sang những loại đồ uống có đường khác như nước mía, chè đỗ đen, nước ép hoa quả… Liệu việc này có đảm bảo giảm được tỷ lệ bị bệnh béo phì hay không?"
Bà Hải cũng lo ngại về tác động tức thời đến người dân. "Như một lon nước ngọt bây giờ có giá 10.000 đồng, có thể là tới đây đánh thuế lên 15.000 đồng nhưng khi có nhu cầu, người ta sẽ uống thứ khác mà chúng ta chưa kiểm soát được, đó có thể là sản phẩm chưa được đăng ký hoặc những thực phẩm đường phố. Như vậy sẽ ảnh hưởng ngay tới người dân", bà phân tích. Những băn khoăn tương tự cũng đã được nhiều đại biểu Quốc hội chia sẻ trong đợt 1 kỳ họp thứ 9.
Mặc dù tán thành quy định lộ trình áp thuế với mặt hàng mới, đại biểu Cầm Thị Mẫn (Thanh Hóa) lại đề nghị cần có đánh giá tác động đầy đủ hơn. Bà nhấn mạnh, việc áp thuế đối với mặt hàng mới cần phải có một lộ trình chuẩn bị dài hơi, đặc biệt trong bối cảnh các doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, trong đó có gánh nặng về thuế phí. Theo nữ đại biểu, chính sách này cần được quy định làm sao để các doanh nghiệp có đủ thời gian thay đổi chiến lược sản phẩm, hướng sang các sản phẩm tốt hơn cho sức khỏe người tiêu dùng, đồng thời vẫn đảm bảo mục tiêu kinh doanh và tăng trưởng của nền kinh tế.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Thái Bình) cũng chia sẻ mối lo ngại tương tự. Bà cho rằng, nền kinh tế đang chịu nhiều áp lực từ bên ngoài, còn nhiều bất ổn ở khu vực tiêu dùng và dịch vụ, nên việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng, dựa trên đánh giá toàn diện. Nữ đại biểu cảnh báo, việc tăng hay áp thuế có thể giúp tăng thu ngân sách trong ngắn hạn, nhưng nếu thực hiện quá nhanh và mạnh có thể tạo ra hiệu ứng ngược, làm giảm nguồn thu trong trung và dài hạn. Đặc biệt, người tiêu dùng – đối tượng cuối cùng chịu chi phí – sẽ là nhóm chịu ảnh hưởng nhiều nhất.
Cũng theo bà Dung, chưa có cơ sở khoa học vững chắc để khẳng định rằng nước giải khát có đường là nguyên nhân chính và duy nhất gây ra tình trạng thừa cân, béo phì. Bà đề nghị công khai đánh giá khoa học về mối liên hệ giữa tiêu thụ nước giải khát có đường và sức khỏe cộng đồng để đảm bảo tính minh bạch và tạo sự đồng thuận của xã hội. Kiến nghị của bà Dung là lùi thời điểm áp dụng quy định đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100ml bắt đầu từ năm 2028, đồng thời áp dụng lộ trình tăng thuế từ 3% - 7% rồi mới đến 10%, nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp nghiên cứu, điều chỉnh sản phẩm, đầu tư đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm thay thế, giúp họ có thời gian thích nghi.
Khi kết luận nội dung này tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 4/6, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đã yêu cầu các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát để hoàn thiện giải trình dự án luật, đảm bảo tính thuyết phục cao nhất. Sáng 14/6, các đại biểu Quốc hội sẽ tiến hành bấm nút biểu quyết thông qua dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, bao gồm cả việc bổ sung nhiều mặt hàng vào diện chịu thuế.
Nguyễn Thanh (t/h)
