Giữa không gian xanh mát của xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên, Bản làng Thái Hải nổi lên như một điển hình đặc biệt trong phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc.

Với sản phẩm “Du lịch trải nghiệm văn hóa Tày tại Bản làng Thái Hải”, nơi đây là một trong số rất ít mô hình trên cả nước được công nhận OCOP Du lịch 5 sao cấp quốc gia, khẳng định hướng đi bền vững: lấy văn hóa làm “tài nguyên lõi” cho phát triển kinh tế - xã hội.

Khác với nhiều điểm du lịch khai thác cảnh quan thuần túy, Thái Hải được xây dựng như một “không gian văn hóa sống”, nơi mọi hoạt động đều xoay quanh đời sống, phong tục và tri thức bản địa của người Tày. Từ năm 2003, với tâm huyết của Trưởng làng Nguyễn Thị Thanh Hải cùng cộng đồng, hơn 20 ha đất trống đồi trọc đã được phủ xanh, đồng thời hơn 30 ngôi nhà sàn truyền thống ATK Định Hóa được di dời, phục dựng nguyên trạng, tạo nên một quần thể kiến trúc - văn hóa độc đáo giữa núi rừng Việt Bắc.

Hiện nay, cộng đồng Thái Hải có trên 150 người cùng chung sống theo lối “cùng ăn, cùng ở, cùng làm”, giữ gìn nếp sinh hoạt mộc mạc, giàu tính cộng đồng của người Tày. Chính mô hình cộng cư này đã tạo nền tảng vững chắc để bảo tồn văn hóa không chỉ bằng trưng bày, mà bằng thực hành thường nhật - yếu tố làm nên chiều sâu và sự khác biệt của sản phẩm du lịch Thái Hải.

Điểm nhấn của mô hình là cách làm du lịch cộng đồng chuyên nghiệp nhưng không đánh mất bản sắc. Du khách đến Thái Hải không chỉ tham quan mà còn trực tiếp tham gia vào đời sống văn hóa của người dân: cùng làm bánh truyền thống, hái rau rừng, nấu ăn; nghe hát Then, đàn Tính; tham gia lao động nông nghiệp, nghề thủ công; hòa mình trong đêm lửa làng với múa chầu Then, múa sạp, múa rối cạn tái hiện sinh hoạt nông nghiệp xưa.

Bên cạnh đó, các trải nghiệm chăm sóc sức khỏe bằng bài thuốc từ cây cỏ bản địa, thưởng trà xanh, rượu dân tộc và ẩm thực Tày đã góp phần tạo nên chuỗi sản phẩm du lịch đa chiều, vừa mang giá trị giải trí, vừa giàu ý nghĩa giáo dục văn hóa. Thái Hải đã thành công trong việc “biến văn hóa thành trải nghiệm”, giúp du khách thấu hiểu và trân trọng giá trị bản địa thay vì chỉ quan sát bên ngoài.

Từ nền tảng văn hóa, Bản làng Thái Hải xây dựng hệ thống sản phẩm du lịch phong phú như: tour khám phá văn hóa Tày, du lịch sinh thái - môi trường, tour lễ hội truyền thống, tour hóa thân thành người Tày, tour chăm sóc sức khỏe… Mỗi sản phẩm đều được thiết kế chi tiết, gắn chặt với không gian văn hóa - sinh thái của địa phương, góp phần bảo tồn thiên nhiên và tri thức dân gian.

Không chỉ tạo hiệu quả kinh tế, mô hình Thái Hải còn mang lại giá trị xã hội sâu rộng. Người dân được đào tạo, trực tiếp tham gia truyền dạy hát Then - đàn Tính, phục dựng lễ hội, gìn giữ ẩm thực và phong tục truyền thống. Thế hệ trẻ có cơ hội tiếp nối văn hóa dân tộc trong môi trường “sống - thực hành - truyền lại”, thay vì bảo tồn hình thức.

Nhờ sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa, du lịch và sinh thái, Thái Hải đã thu hút hàng chục nghìn lượt khách mỗi năm, tạo thu nhập ổn định cho cộng đồng, đồng thời đóng góp tích cực vào mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững. Mô hình còn được ghi nhận bằng nhiều giải thưởng uy tín trong nước và quốc tế, trong đó có các giải thưởng Du lịch ASEAN và danh hiệu “Làng Du lịch tốt nhất thế giới” do UN Tourism trao tặng.

Với những giá trị nổi bật về văn hóa, nhân văn và kinh tế, Bản làng Thái Hải không chỉ là điểm đến du lịch đặc sắc của Thái Nguyên mà còn là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chương trình OCOP trong phát triển du lịch cộng đồng, xứng đáng được xem là mô hình tiêu biểu trong giai đoạn xây dựng nông thôn mới hiện nay.

Minh Anh