Cảng biển Nghi Sơn có nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý. Nằm tại trung tâm khu vực Bắc Trung bộ, tiếp giáp Quốc lộ 1A, đường sắt Bắc - Nam và đường cao tốc Bắc - Nam, cảng dễ dàng kết nối với các khu công nghiệp, trung tâm sản xuất trong và ngoài tỉnh. Cảng có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải 70.000 DWT - 100.000 DWT và là một trong số ít cảng ở miền Trung có thể khai thác tàu container cỡ lớn.
Hệ thống Cảng biển Nghi Sơn với quy hoạch 52 bến và khu bến đã, đang được đầu tư bởi nhiều nguồn lực, bao gồm 10 bến container, 22 bến tổng hợp, 20 bến và khu bến chuyên dụng. Trong số này, có 25 bến cảng đã đi vào vận hành gồm 13 bến cảng tổng hợp và 12 bến cảng chuyên dùng. Tại khu vực cảng tổng hợp, có 7 bến đang tiếp tục triển khai đầu tư xây dựng; trong đó có 4 bến của Công ty CP Tập đoàn VAS Nghi Sơn; 2 bến của Công ty TNHH Công nghiệp Long Sơn; 1 bến của Công ty TNHH Quang Trung. Khu cảng container hiện đã chấp thuận chủ trương đầu tư cho Công ty CP Tập đoàn VAS Nghi Sơn 4 bến và Công ty TNHH Long Sơn 4 bến; trong đó, bến số 3 của Công ty TNHH Long Sơn đang được triển khai xây dựng để sớm hình thành cảng container chuyên dụng đầu tiên tại Thanh Hóa.
Nhằm khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng dịch vụ cảng, đặc biệt là vận tải container, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp. Gần đây nhất, Nghị quyết số 248/2022/NQ-HĐND ngày 13/7/2022 của HĐND tỉnh (gọi tắt là NQ 248) đã nâng mức hỗ trợ và mở rộng đối tượng được hưởng chính sách.
Theo đó, tỉnh Thanh Hóa bổ sung chính sách hỗ trợ các phương tiện vận tải nội địa bằng container với mức 300 triệu đồng/chuyến; tăng mức hỗ trợ các phương tiện vận tải biển quốc tế qua Cảng Nghi Sơn lên 500 triệu đồng/chuyến (tăng 300 triệu đồng/chuyến so với chính sách hỗ trợ trước đây theo Nghị quyết 166/2019/NQ-HĐND ngày 4/4/2019 của HĐND tỉnh). Đồng thời, bổ sung nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân thực hiện xuất nhập khẩu hàng hóa bằng container qua Cảng Nghi Sơn đối với hàng hóa mở tờ khai và không mở tờ khai tại Cục Hải quan tỉnh Thanh Hóa.
Các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân thực hiện xuất, nhập khẩu hàng hóa bằng container qua Cảng Nghi Sơn được hỗ trợ 2 triệu đồng/container 20 feet và 3 triệu đồng/container 40 feet khi mở tờ khai tại Hải quan Thanh Hóa; hỗ trợ 700.000 đồng/container 20 feet và 1 triệu đồng/container 40 feet khi doanh nghiệp không mở tờ khai tại Hải quan Thanh Hóa.
Đây là bước tiến lớn trong việc cụ thể hóa chủ trương phát triển xuất nhập khẩu thông qua Cảng Nghi Sơn.
Hiện nay, hàng hóa qua Cảng biển Thanh Hóa đã vượt xa các kịch bản dự báo trong quy hoạch chi tiết Nhóm Cảng biển Bắc Trung bộ (nhóm 2) giai đoạn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 được Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt. Theo thống kê của Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, năm 2024, sản lượng hàng hóa thông qua cảng biển Thanh Hóa đạt 56,27 triệu tấn. Trong tổng sản lượng này, hàng hóa xuất khẩu qua Cảng Nghi Sơn chiếm tới 99,8% với 56,14 triệu tấn. Tuy nhiên, trong cơ cấu nguồn hàng thì hàng khô và hàng rời chiếm tới 64,5%; hàng lỏng chiếm 35%; hàng container chỉ đạt sản lượng 0,27 triệu tấn (tương đương 21.061 TEU).
Theo đánh giá của đơn vị, tần suất tàu cập cảng hiện chỉ khoảng 10 ngày/chuyến, còn khá khiêm tốn so với nhu cầu thực tế. Cùng với đó, hiện cơ cấu hàng hóa xuất, nhập khẩu tại Cảng Nghi Sơn đang bị mất cân đối. Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu là đá trắng, bột đá, sắn lát, giấy - những mặt hàng có giá trị gia tăng không cao. Đối với hàng nhập khẩu, lượng container qua cảng chủ yếu là vỏ rỗng hoặc hàng có giá trị thấp như phế liệu, sắt vụn, dẫn đến nguồn thu ngân sách từ container chưa đáng kể. Theo đó, số thu ngân sách từ xuất nhập khẩu hàng hóa bằng container qua Cảng Nghi Sơn kể từ thời điểm NQ 248 có hiệu lực mới chỉ đạt 24 tỷ đồng.
Trong dài hạn, để Cảng Nghi Sơn phát huy vai trò trung tâm xuất nhập khẩu của tỉnh, cần một chiến lược tổng thể và các giải pháp đồng bộ, lâu dài như hiện đại hóa hệ thống xếp dỡ và mở rộng diện tích kho bãi, bãi container; đồng thời, thu hút đầu tư vào lĩnh vực logistics với các dự án cảng cạn ICD, trung tâm logistics cấp vùng, dịch vụ vận tải container, kho ngoại quan... Cùng với đó, chính sách kích cầu cần được duy trì lâu dài và đặc thù đối với các hãng tàu, doanh nghiệp logistics và chủ hàng lớn nhằm khuyến khích chuyển dịch bền vững hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa container về Cảng Nghi Sơn.
Khánh An
