'Cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái' Bài 4: Công điện của Thủ tướng mở đợt tấn công cao điểm

Bài 1: Cuộc chiến chống hàng giả hàng nhái: Những ‘lỗ hổng’ cần được… bịt kín 

Bài 2: Khi bộ máy chưa vận hành hết công suất?

Bài 3: Cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái cần sự đồng bộ và tính thực tiễn trong Luật

Doanh nghiệp thiệt hại, dư luận bức xúc

Hàng loạt vụ sản xuất, kinh doanh hàng giả công khai hoạt động trong thời gian dài, thu về lợi nhuận phi pháp vô cùng lớn, như: Sữa giả, thuốc giả, dầu ăn giả, thực phẩm chức năng giả… được cơ quan chức năng phát hiện, triệt phá trong thời gian qua khiến dư luận và xã hội vô cùng bức xúc.

Ngoài việc ngân sách nhà nước bị thất thu, quyền lợi của doanh nghiệp, người tiêu dùng bị tổn hại nghiêm trọng, thì những vụ việc trên cho thấy, công tác kiểm tra, giám sát, xử lý của lực lượng chức năng từ trung ương đến địa phương chưa thật sự hiệu quả, chức năng nhiệm vụ chồng chéo, chưa gắn kết thành một thể thống nhất.

Đặc biệt, sau khi đường dây sản xuất gần 600 loại sữa bột giả, bán ra thị trường suốt 4 năm, thu lợi 500 tỷ đồng được cơ quan điều tra, Bộ Công an triệt phá, cho thấy những “khe hở”, từ cơ chế tự công bố.

Theo các chuyên gia nhận định, dù Nghị định 15/2018 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm (ATTP), một số thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng… được áp dụng cơ chế hậu kiểm.

Hiện, cơ chế này được nhiều nước trên thế giới sử dụng, nhằm giúp doanh nghiệp giảm thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ và thời gian. Tuy nhiên, đây vô tình cũng là kẽ hở cho các doanh nghiệp làm ăn gian dối, tuồn các sản phẩm giả, kém chất lượng ra thị trường. Do đó, các quy định cần được sửa đổi để bịt kẽ hở này.

Khi mà công tác kiểm tra, giám sát, xử lý của các cơ quan chức năng từ trung ương đến địa phương chưa thật sự hiệu quả, chức năng nhiệm vụ chồng chéo, chưa gắn kết thành 1 thể thống nhất; Luật thiếu tính thực tiễn, vẫn còn kẽ hở cho các doanh nghiệp làm ăn gian dối, tuồn các sản phẩm giả, kém chất lượng ra thị trường…, thì ngân sách nhà nước vẫn bị thất thoát, quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp, người tiêu dùng vẫn bị xâm hại nghiêm trọng.

Cụ thể, đại diện Công ty CP Xuất nhập khẩu Bình Tây (nhà phân phối độc quyền máy tính Casio, đồng hồ Casio tại thị trường Việt Nam) cho rằng, người tiêu dùng khi mua phải hàng giả, nhái nhãn mác sẽ thấy chất lượng không bằng hàng thật, từ đó quay lưng không sử dụng hàng chính hãng vì sợ mua phải hàng giả. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến thương hiệu, sức tiêu thụ hàng chính hãng.

Tương tự, thông tin trước báo chí, đại diện Công ty Xây dựng Việt Nhật cho biết, sản phẩm là cả sự nghiệp mà doanh nghiệp mất rất nhiều công sức, nguồn lực đầu tư xây dựng, phát triển, nhưng khi doanh nghiệp đưa ra thị trường sản phẩm mới thì chỉ sau một thời gian ngắn sản phẩm đã bị làm giả tràn lan, với giá bán rẻ hơn rất nhiều so với sản phẩm chính hãng, khiến doanh nghiệp không thể cạnh tranh được. Đặc biệt, sản phẩm làm giả, làm nhái thường có chất lượng kém hơn; trong khi đó, người tiêu dùng thường khó có thể phân biệt được sản phẩm thật - giả sẽ đánh giá sai về chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến thương hiệu, uy tín của doanh nghiệp, thậm chí có thể khiến doanh nghiệp đi đến bờ vực phá sản…

Thông tin về vấn nạn hàng giả ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) cho biết, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng … đang là một trong những vấn đề nhức nhối của xã hội. Hầu hết các sản phẩm có uy tín, có thương hiệu được người tiêu dùng ưa chuộng, đều có nguy cơ bị làm giả, làm nhái. Hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ hiện diện từ các cửa hàng tạp hóa nhỏ đến những siêu thị ở những đô thị lớn.

“Hàng giả, hàng nhái đa dạng về mẫu mã, phong phú về chủng loại, linh hoạt về giá cả, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng. Hiện nay, tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc vẫn phổ biến và diễn biến phức tạp cả về quy mô, lĩnh vực lẫn phương thức sản xuất, tổ chức tiêu thụ, nhập khẩu từ bên ngoài…”, ông Nguyễn Đăng Sinh phân tích.

Bên cạnh đó, thực tế cho thấy, người dân không thể có đủ chuyên môn, công cụ hay quyền hạn để xác định được chất lượng, nguồn gốc thật sự của các loại thuốc, thực phẩm chức năng mà họ sử dụng hằng ngày. Những lọ thuốc có bao bì, mã vạch, số đăng ký lưu hành đầy đủ, nhưng lại chứa toàn bột sắn, bột mì, thậm chí cả các chất độc hại là điều không ai có thể phát hiện bằng mắt thường hay tra cứu qua mạng. Vậy trách nhiệm đang thuộc về ai?

Thời gian qua, các sản phẩm có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe như thực phẩm chức năng, dược mỹ phẩm, thậm chí một số loại thuốc đông y lại đang được quản lý theo cơ chế “tự công bố”, doanh nghiệp chỉ cần gửi giấy tờ hợp lệ là có thể đưa sản phẩm ra thị trường... còn cơ quan chức năng chỉ hậu kiểm, nếu có điều kiện hoặc khi có phản ánh. Cách quản lý này tạo ra kẽ hở cho những kẻ xấu trục lợi, trong khi người tiêu dùng lại trở thành đối tượng dễ tổn thương nhất.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở ATTP TP. Hồ Chí Minh cho biết: Vấn đề không hoàn toàn nằm ở thủ tục tự công bố hay phải đăng ký công bố. Mà mấu chốt là công tác hậu kiểm có thực chất, hiệu quả hay không? Khâu hậu kiểm giữ vai trò then chốt trong việc giám sát, quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm của doanh nghiệp. Do đó, giải pháp tốt nhất là hậu kiểm, thông qua cơ chế thanh, kiểm tra. Cơ quan chức năng phải làm tốt việc này, không thể trông chờ vào ý thức tự giác của doanh nghiệp khi có thể vì lợi ích mà họ nhắm mắt làm liều.

Cần rà soát, để siết lại toàn bộ khung pháp lý

Thực tế cho thấy đã đến lúc cần rà soát để siết lại toàn bộ khung pháp lý và cơ chế quản lý vấn đề này. Theo nhận định của nhiều chuyên gia, trước hết, chúng cần chấm dứt việc tự công bố đối với thực phẩm chức năng, thuốc đông y, dược mỹ phẩm và các sản phẩm hỗ trợ điều trị. Thay vào đó, phải bắt buộc kiểm định, cấp phép tiền kiểm với quy trình chặt chẽ, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng khâu: Từ kiểm nghiệm, đánh giá thành phần, cơ sở sản xuất đến công bố lưu hành.

Cần đẩy mạnh xây dựng và kết nối hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử bắt buộc đối với từng sản phẩm, từng lô hàng, không chỉ để doanh nghiệp minh bạch hóa sản phẩm, mà còn để cơ quan chức năng và người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra, giám sát. Mỗi hộp thuốc, lọ thực phẩm chức năng cần có mã định danh riêng, truy cập được dữ liệu công khai về nơi sản xuất, kiểm nghiệm, phân phối.

Tăng cường năng lực kiểm tra đột xuất và hậu kiểm thường xuyên với các cơ sở sản xuất, kinh doanh dược phẩm và thực phẩm chức năng. Cơ quan chức năng không thể chỉ chờ phản ánh mới vào cuộc, mà cần có cơ chế giám sát định kỳ, có sự tham gia của lực lượng liên ngành hoặc xã hội hóa công tác kiểm định độc lập.

Đặc biệt, cần xây dựng một cơ chế ngăn ngừa tiêu cực trong chính đội ngũ quản lý. Những vụ việc như: Gần 600 loại sữa giả, thuốc giả, dầu ăn giả và 100 tấn thực phẩm chức năng, thiết bị y tế giả được cơ quan chức năng triệt phá không thể tồn tại, nếu không có sự buông lỏng, thiếu trách nhiệm từ một bộ phận cán bộ quản lý.

Đặc biệt, chúng ta cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ kiểm nghiệm hiện đại và nguồn nhân lực chuyên môn, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ sử dụng thuốc giả, thực phẩm chức năng kém chất lượng. Vai trò của báo chí, truyền thông, tổ chức xã hội là rất quan trọng trong việc phổ biến kiến thức và kịp thời cảnh báo.

Bảo vệ người tiêu dùng, nhất là với những sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe, không chỉ là trách nhiệm, mà còn là thước đo hiệu quả quản lý nhà nước. Đừng để những vụ việc như đường dây thuốc giả vừa bị triệt phá chỉ là “điểm sáng đơn lẻ” mà hãy biến chúng thành khởi đầu cho một cuộc tổng rà soát và siết chặt toàn diện, nhằm tạo dựng một thị trường minh bạch, an toàn.

Chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ mở đợt cao điểm chống hàng giả, gian lận thương mại

Trước thực trạng nhức nhối nêu trên, để huy động lực lượng chức năng, địa phương đẩy mạnh chống hàng giả, hàng lậu, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 65/CĐ-TTg về mở đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Theo đó, từ ngày 15/5 - 15/6/2025 các lực lượng chức năng mở đợt tấn công cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm bản quyền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên toàn quốc. Công điện nêu rõ, Bộ Công an chỉ đạo lực lượng công an toàn quốc phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng nhận diện các tổ chức, cá nhân nghi vấn có dấu hiệu hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, xâm phạm sở hữu trí tuệ.

Bộ Công Thương phối hợp với UBND các tỉnh, thành trực thuộc trung ương chỉ đạo lực lượng QLTT kiểm tra, xử lý nghiêm các vụ việc kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, đặc biệt là các vi phạm trên môi trường thương mại điện tử,...

Thủ tướng giao Bộ Y tế kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm việc buôn bán, kinh doanh thuốc giả, thuốc nhập lậu, dược phẩm giả, thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ; Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiểm tra, xử lý các vi phạm về lâm sản, thủy sản, sản xuất, buôn bán giống cây trồng, vật nuôi, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giả.

Nhằm tạo thuận lợi cho lực lượng chức năng trong quá trình xử phạt hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ… Thủ tướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát sửa đổi, bổ sung các quy định về sở hữu trí tuệ để điều chỉnh những vấn đề mới phát sinh, nhất là trên môi trường số, thương mại điện tử, hoàn thiện các quy định về chất lượng sản phẩm, hàng hóa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong quy định của pháp luật; Tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm về công bố, quảng cáo sai sự thật.

Có thể thấy, những khoảng trống trong công tác đấu tranh phòng, chống hàng giả, hàng nhái, buôn lậu, gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đã được nêu rõ; những "khoảng trống", thiếu tính thực tiễn trong Luật đã được chỉ đạo bổ sung, hoàn thiện tại Công điện số 65/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Với đợt tấn công cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm bản quyền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên toàn quốc, với sự chung tay của cả một hệ thống chính trị…, thì đông đảo doanh nghiệp, người tiêu dùng có quyền kỳ vọng vào một môi trường kinh doanh minh bạch và bền vững; quyền và lợi ích của doanh nghiệp người tiêu dùng sẽ được bảo đảm theo đúng quy định của Luật.

Tuấn Ngọc