Báo cáo tại Hội nghị, Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, Lê Thanh Hải cho biết:
Trong Quý I/2023, hoạt động mua bán, vận chuyển hàng cấm, buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả qua các tuyến biên giới, cửa khẩu đất liền, đường mòn, lối mở biên giới, tuyến biên giới biển, cảng biển, các vùng biển và các địa bàn nội địa trọng điểm vẫn diễn biến phức tạp. Nhất là, các hoạt động vận chuyển trái phép ma túy, pháo nổ, thuốc lá điếu ngoại, động vật hoang dã, đường cát, hàng đông lạnh, thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Theo đó, trên tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc, hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới giảm đáng kể do phía Trung Quốc đã làm rào chắn trên toàn tuyến biên giới. Hoạt động gian lận thương mại, trốn thuế chuyển hướng qua các cửa khẩu trọng điểm.
Các đối tượng chủ yếu lợi dụng việc thành lập doanh nghiệp mới để khai báo không đúng số lượng, chủng loại, xuất xứ, điều kiện nhập khẩu, kiểm tra chất lượng hàng hóa để né tránh kiểm tra, phát hiện của lực lượng chức năng nhằm buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế… tập trung chủ yếu vào các mặt hàng tiêu dùng (vải, quần áo, giày dép, bánh kẹo).
Hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép ma túy gia tăng trên tuyến biên giới các tỉnh Điện Biên, Lào Cai.
Tuyến biên giới Việt Nam - Lào, các hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép ma túy, pháo nổ, thuốc lá điếu ngoại, động thực vật hoang dã, đường cát, nội tạng động vật đông lạnh, rượu, mỹ phẩm… qua biên giới các tỉnh Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị diễn biến phức tạp.
Tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia, các hoạt động buôn lậu, vận chuyển hàng cấm như ma túy, pháo nổ, thuốc lá điếu ngoại; buôn lậu, vận chuyển trái phép vàng, ngoại tệ, đường cát, thuốc tân dược, thực phẩm chức năng, thực phẩm qua các tuyến biên giới các tỉnh Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang diễn biến phức tạp.
Trên tuyến biển, cảng biển, tình hình hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên biển và địa bàn liên quan có chiều hướng diễn biến phức tạp. Các đối tượng lợi dụng hoạt động buôn lậu, vận chuyển hàng cấm như ma túy, pháo nổ, thuốc lá điếu ngoại, động vật hoang dã, hàng điện tử đã qua sử dụng; buôn lậu, vận chuyển hàng hóa có lợi nhuận cao dầu (DO, FO), than, quặng, phế liệu, dược phẩm, thực phẩm chức năng… tại các cảng biển như Hải Phòng, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh, vùng biển Đông Bắc, Tây Nam... có chiều hướng gia tăng sau dịp Tết Nguyên đán Quý Mão 2023.
Tuyến hàng không và bưu chính quốc tế, lợi dụng sự thông thoáng về chế độ, chính sách, phương thức chuyển phát nhanh, dịch vụ ký gửi, hàng hóa, hành lý, các đối tượng trong và ngoài nước đã móc nối, cấu kết thành các đường dây buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển hàng cấm, các loại hàng hóa, tiền tệ như: ma túy tổng hợp, vũ khí, vật liệu nổ, thuốc lá điếu ngoại, sản phẩm động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm, thuốc tân dược, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, rượu, các loại hàng hóa có giá trị cao… qua các cảng hàng không quốc tế.
Nổi lên, trong quý I/2023, hoạt động mua bán, vận chuyển các chất ma túy qua đường hàng không quốc tế gia tăng cả về số vụ việc và khối lượng tang vật vi phạm; hoạt động vận chuyển trái phép ma túy tổng hợp trên các chuyến bay từ châu Âu, Hoa Kỳ qua các cảng hàng không quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất vào Việt Nam có chiều hướng tăng.
Trong địa bàn nội địa, tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật về sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng hóa xâm phạm sở hữu trí tuệ, hàng hóa vi phạm về nhãn hàng hóa, kinh doanh hàng hóa hết hạn sử dụng, không rõ nguồn gốc, kinh doanh hàng nhập lậu, hàng hóa không hóa đơn, chứng từ vẫn còn diễn ra. Các đối tượng làm giả các loại hàng hóa tiêu dùng phục vụ dịp Tết Nguyên đán Quý Mão 2023 như bánh kẹo, mỳ chính, rượu, xăng dầu, thuốc, thuốc tân dược...
Các đối tượng lợi dụng thương mại điện tử, mua sắm trên trang mạng xã hội, chuyển phát nhanh, bưu điện để mua bán, vận chuyển, trà trộn hàng giả, hàng lậu, hàng kém chất lượng diễn biến phức tạp trên nhiều tỉnh, thành phố. Đối tượng vi phạm chủ yếu là người điều khiển phương tiện vận tải hàng hóa, xe mô tô, chủ các hộ, cơ sở kinh doanh cố định, lưu động. Hoạt động buôn bán, vận chuyển, tàng trữ pháo nổ, thực phẩm không rõ nguồn gốc (nội tạng động vật, đồ ăn chế biến sẵn đông lạnh…), quần, áo, giày dép, đồ chơi trẻ em gia tăng, diễn biến phức tạp trong dịp Tết Nguyên đán Quý Mão 2023. Tại một số tỉnh, thành phố, hoạt động mua bán trái phép hóa đơn với số lượng đặc biệt lớn có dấu hiệu gia tăng.
Kết quả, Quý I/2023, các lực lượng chức năng đã bắt giữ, xử lý 28.028 vụ việc vi phạm (giảm 11,24% so cùng kỳ năm 2022). Trong đó, phát hiện, bắt giữ 1.345 vụ mua bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu (tăng 68,34% so cùng kỳ năm 2022); 25.595 vụ gian lận thương mại, gian lận về thuế (giảm 14,54% so cùng kỳ năm 2022); 1.088 vụ hàng giả, vi phạm sử hữu trí tuệ (tăng 30,93% so cùng kỳ năm 2022); thu nộp ngân sách nhà nước hơn 3.387 tỷ đồng (tăng 76,66% so cùng kỳ năm 2022); khởi tố hình sự 278 vụ, với 679 đối tượng.
Thực hiện Kế hoạch cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trước, trong và sau Tết Nguyên đán Quý Mão 2023, các lực lượng chức năng đã bắt giữ, xử lý 28.037 vụ việc vi phạm. Trong đó, xử lý 25.167 vụ vi phạm hành chính; 2.179 vụ mua bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; 7.932 vụ gian lận thương mại, gian lận về thuế; 1.325 vụ hàng giả, vi phạm sử hữu trí tuệ; thu nộp ngân sách nhà nước khoảng 513,6 tỷ đồng; khởi tố hình sự 163 vụ với 193 đối tượng.
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang, Trưởng Ban Chỉ đạo 389 quốc gia biểu dương và đánh gia cao những kết quả đạt được trong công tác phát hiện, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của các lực lượng chức năng từ Trung ương đến địa phương.
Dự báo thời gian tới, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả còn diễn biến phức tạp, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đề nghị các lực lượng chức năng:
Tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia về công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả;
Ban Chỉ đạo 389 các bộ, ngành, địa phương bám sát phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả năm 2023 của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia; thực hiện nghiêm chỉ đạo của Trưởng Ban chỉ đạo 389 quốc gia tại hội nghị tổng kết công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả năm 2022 (Thông báo số 39/TB-VPTT ngày 6/3/2023); đồng thời, xây dựng các chương trình, kế hoạch, giải pháp công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả phù hợp diễn biến tình hình địa bàn và yêu cầu nhiệm vụ;
Áp dụng, mở rộng phạm vi ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả;
Giáo dục cán bộ, công chức, sỹ quan nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, nhận thức, tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, không tham gia tiếp tay, bảo kê cho hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; biểu dương, đề xuất khen thưởng tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc, tiêu biểu để khích lệ, động viên tinh thần, lan tỏa tấm gương người tốt, việc tốt trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả;
Phó Thủ tướng giao Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn Ban Chỉ đạo 389 các bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc chế độ báo cáo theo quy định của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia (Quyết định số 01/QĐ-BCĐ389 ngày 04/01/2018); Kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn Ban Chỉ đạo 389 các bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia về công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả... 
Phát biểu tại đầu cầu Hà Nội, Phó Chủ tịch UBND, Trưởng Ban Chỉ đạo 389 Hà Nội, Nguyễn Mạnh Quyền chia sẻ:
Về công tác đấu tranh chống kinh doanh hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ qua thương mại điện tử, Hà Nội là thủ đô của cả nước, có địa bàn rộng, mật độ dân số cao nên việc quản lý, nắm bắt diễn biến hoạt động của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn là rất phức tạp và khó khăn, đặc biệt là trong hoạt động thương mại điện tử. Các đối tượng không có cửa hàng kinh doanh mà thông qua các website, mạng xã hội để quảng bá, giới thiệu bán sản phẩm, sau đó chuyển hàng và thanh toán trực tiếp; đa phần địa điểm hoạt động kinh doanh trực tuyến nằm trong nhà dân nên lực lượng chức năng khó tiếp cận kiểm tra, xử lý.
Trước tình hình trên, Ban Chỉ đạo 389 Hà Nội đã quyết liệt chỉ đạo các lực lượng chức năng đẩy mạnh đấu tranh chống các hành vi vi phạm trên nền tảng thương mại điện tử, qua đó nhiều vụ việc đã bị phát hiện và xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
Theo đó, trong 4 tháng đầu năm 2023, lực lượng chức năng Thành phố kiểm tra, xử lý 103 vụ vi phạm liên quan đến lĩnh vực thương mại điện tử. Tổng số tiền phạt hành chính 1,383 tỷ đồng; trị giá hàng hóa vi phạm 526 triệu đồng. Xử lý hình sự 6 vụ đối, với 11 đối tượng.
Về công tác đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua cảng hàng không quốc tế Nội Bài, trong 4 tháng đầu năm 2023, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng cấm, ma túy qua cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài có xu hướng gia tăng.
Qua công tác đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua khu vực sân bay Nội Bài, lực lượng chức năng phát hiện một số thủ đoạn sau: Các đối tượng vận chuyển ma túy thường cất giấu, ngụy trang tinh vi trong mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, rượu, đặc biệt trong máy móc, thiết bị nhằm trốn tránh sự soi chiếu của cơ quan hải quan; nhờ hành khách nhập cảnh mang hộ hàng hóa; hàng hóa vận chuyển qua các công ty dịch vụ giao nhận nhưng không có địa chỉ người nhận cụ thể và vận chuyển qua nhiều khâu trong nội địa; tên, địa chỉ người nhận thường được mã hóa.
Bằng các biện pháp nghiệp vụ, lực lượng Hải quan Hà Nội đã phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện nhiều vụ việc vi phạm về vận chuyển trái phép ma túy, vàng, tiền tệ, sản phẩm động vật quý hiếm qua đường hàng không, thu giữ tang vật với số lượng lớn.
Cụ thể, trong 4 tháng đầu năm, lực lượng chức năng Thành phố kiểm tra, xử lý 108 vụ vi phạm về buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua cảng hàng không quốc tế Nội Bài; số tiền phạt 322 triệu đồng; trị giá hàng vi phạm 540 triệu đồng; khởi tố 5 vụ với 5 đối tượng vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, đang chuyển 1 vụ hình sự sang cơ quan Cảnh sát điều tra để xử lý theo quy định.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả cũng gặp một số khó khăn, thách thức, cụ thể.
Một là, các đối tượng thực hiện hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại điện tử thường có trình độ am hiểu về công nghệ thông tin, sử dụng thành thạo các công cụ marketing trực tuyến; duy trì cùng lúc nhiều tài khoản trên các sàn thương mại điện tử để ngay lập tức có thể thay đổi khi bị phát hiện; các giao dịch, thanh toán trên mạng đều bị hủy, xóa dấu vết rất nhanh và không có hóa đơn, chứng từ cụ thể gây khó khăn cho quá trình phát hiện, kiểm tra, xử lý của cơ quan chức năng.
Hai là, công tác phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các lực lượng chức năng chưa thường xuyên và kịp thời dẫn đến hiệu quả công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả chưa cao.
Ba là, kinh phí phục vụ trong công tác điều tra, xác minh, giám định, xử lý các vụ việc buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của các cơ quan chức năng gặp khó khăn dẫn đến việc kéo dài thời gian xử lý vụ việc.
Bốn là, công tác bảo quản tang vật, vật chứng của các lực lượng chức năng tạm giữ còn gặp khó khăn do điều kiện về kho bãi.
Phó Chủ tịch Nguyễn Mạnh Quyền cũng đưa ra một số kiến nghị, đề xuất giải pháp trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Đó là.
Lực lượng Hải quan sân bay cần tập trung phân tích đánh giá tình hình, thu thập thông tin, chủ động trong nắm bắt các đối tượng, chuyến bay, chặng bay, phương thức thủ đoạn hoạt động, xây dựng các phương án, kế hoạch điều tra, xác minh, đấu tranh, ngăn chặn các đường dây buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.
Cần tăng cường phối hợp trao đổi, chia sẻ thông tin về các thủ đoạn, mặt hàng mới nổi để nâng cao kỹ năng phát hiện và đấu tranh phòng ngừa đối với các hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.
Kịp thời phát hiện những bất cập, chồng chéo để kiến nghị, đề xuất cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan; đặc biệt đề nghị cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện quy định pháp luật theo hướng tăng hình phạt nhằm nâng cao tính răn đe.
Tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật, nâng cao ý thức của các tổ chức, cá nhân và trách nhiệm của các chủ sở hữu website thương mại điện tử đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử; tuyên truyền việc ứng dụng triệt để hóa đơn điện tử có kết nối với cơ quan thuế để có thể tiến hành thẩm tra, xác minh nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa.
Tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan đẩy mạnh đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực thực thi kiểm tra và xử lý vi phạm trong thương mại điện tử cho các lực lượng chức năng; tổ chức các hội thảo, hội nghị về công tác chống hàng giả.
Nguyễn Kiên
