Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã bất hợp pháp

Phát biểu tại buổi họp báo, ông Trần Quang Bảo, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ NN&PTNT chia sẻ: “Việt Nam được đánh giá là quốc gia có nhiều tài nguyên sinh hoạc tự nhiên. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, tài nguyên đa dạng sinh học của Việt Nam ngày càng suy giảm, nhiều loài có nguy cơ bị đe doạ tuyệt chủng, bị săn bắt, tiêu thụ trái pháp luật. Tiêu thụ động vật hoang dã (ĐVHD) bắt nguồn từ nhu cầu tiêu thụ của người dân, vì thế phải thay đổi thói quen, nhu cầu này, dù không phải trong một sớm một chiều. Tội phạm về buôn bán trái pháp luật ĐVHD cần được coi là loại hình tội phạm nghiêm trọng, có tổ chức, có tính chất xuyên biên giới. Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường thực thi pháp luật, giảm nhu cầu tiêu thụ ĐVHD bất hợp pháp. Bên cạnh đó, việc thực thi háp luật bảo vệ động vật được chú trọng, hiệu quả. Nhiều đường dây săn bắt ĐVHD bị triệt phá, các đối tượng buôn lậu bị bắt giữ , góp phần tạo ra trật tự kỉ cương trong quản lý và bảo vệ ĐVHD. Cùng với đó, các cơ sở chăm nuôi được quản lý chặt chẽ, nhận thức của người dân ngày càng được nâng cao. Tiếp nối các thành tích trên, chiến dịch truyền thông “Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã bất hợp pháp” sẽ thúc đẩy sức mạnh của cộng đồng xã hội cùng chung tay trong việc ngăn ngừa và phòng chống loại hình tội phạm này”.

Họp báo khởi động chiến dịch truyền thông "Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã bất hợp pháp"

Cũng trong khuôn khổ buổi họp báo, Phó Giám đốc USAID tại Việt Nam chia sẻ: “Hoạt động tiêu thụ buôn bán ĐVHD ở Việt Nam đang diễn ra rất nóng bỏng. Trong quý I/2020 đến nay đã có 23 vụ việc săn bắt ĐVHD được báo cáo, 240 cá nhân bị điều tra bắt giữ, 400 kg sừng tê giác bị tịch thu. Thế giới đang có nhiều loài động vật bị đe doạ như voi, hổ, tế giác, tê tê… Các hoạt động buôn bán ĐVHD còn gây ra những mối nguy hại cho an ninh quốc gia. USAID đang giúp Việt Nam giải quyết vấn đề này, chúng tôi mong muốn được tiếp tục hợp tác với các bộ ngành để giảm nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm của động vật hoang dã, đưa các trường hợp phạm luật ra truy tố, chung tay chống lại tội phạm này. Chúng ta cần nâng cao nhận thức, hành vi và có biện pháp trừng phạt với kẻ vi phạm, không dung thứ với kẻ tiêu thụ sản phẩm ĐVHD. Chính phủ Hoa Kỳ cam kết hợp tác với Việt Nam phòng, chống tội phạm về buôn bán ĐVHD trái pháp luật và chấm dứt nhu cầu sử dụng đối với các sản phẩm ĐVHD bất hợp pháp. Thông qua các hoạt động truyền thông đa dạng và có chiều sâu, chúng tôi tin tưởng người dân sẽ thay đổi nhận thức và dần loại bỏ việc sử dụng ĐVHD trái pháp luật”.

Ông Bùi  Đăng Phong, Giám đốc Văn phòng Dự án các Loài động vật hoang dã, quý hiếm đã có những chia sẻ về chiến dịch truyền thông này. Trong vài thập kỷ vừa qua, nạn buôn bán động vật hoang dã (ĐVHD) ở Việt Nam có chiều hướng gia tăng. Việt Nam là quốc gia sản xuất, tiêu thụ và trung chuyển mẫu vật các loài ĐVHD, trong đó hoạt động nhập khẩu và trung chuyển mẫu vật ĐVHD bất hợp pháp ngày càng tinh vi và phức tạp.

Trước tình hình trên, Nhà nước Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc phòng chống, đấu tranh với tội phạm ĐVHD và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES), trong đó việc ban hành Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017) coi tội phạm ĐVHD là nghiêm trọng với khung hình phạt rất nghiêm khắc đối với những hành vi buôn bán, vận chuyển và tàng trữ các sản phẩm từ ĐVHD và nhiều văn bản pháp luật khác quy định về quản lý truy xuất nguồn gốc ĐVHD; tăng cường kiểm soát, ngăn chặn các hoạt động buôn bán, vận chuyển ĐVHD bất hợp pháp là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong công cuộc bảo vệ các loài hoang dã. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật còn gặp nhiều khó khăn do nhận thức về pháp luật bảo vệ ĐVHD của cộng đồng còn hạn chế, việc tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật chưa sâu, rộng, niềm tin của người dân vào việc sử dụng ĐVHD để trị bệnh, làm đồ thủ công mỹ nghệ hay đem lại may mắn, thịnh vượng vẫn còn tồn tại.

Theo "Nghiên cứu nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm từ voi, tê giác, tê tê ở Việt Nam" do USAID thực hiện năm 2018, khoảng 50% người mua và sử dụng các sản phẩm sừng tê giác, ngà voi và vảy tê tê nhận thức không đầy đủ về các điều luật và các hình phạt đối với các hành vi bất hợp pháp này. 

Nhằm khắc phục tình trạng trên, Chiến dịch “Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã bất hợp pháp” sẽ diễn ra xuyên suốt trong năm 2020 – 2021 để nâng cao nhận thức về pháp luật cũng như giảm thiểu việc tiêu thụ ĐVHD trái pháp luật. 

Trong giai đoạn đầu, chiến dịch sẽ tập trung truyền tải các thông điệp cụ thể và quyết liệt như: “Buôn bán, vận chuyển và tàng trữ sản phẩm từ động vật hoang dã: Phạt tù lên đến 15 năm và phạt tiền lên đến 15 tỷ đồng”, “Đừng biến chuyến du lịch thành hành trình phạm pháp” nhằm nhấn mạnh vào việc thực thi pháp luật nghiêm minh đối với các hành vi buôn bán, vận chuyển và tàng trữ sản phẩm từ ĐVHD trái phép. 

Giai đoạn tiếp theo của chiến dịch sẽ tập trung truyền thông thay đổi hành vi sử dụng các sản phẩm từ ĐVHD với các niềm tin vô căn cứ. Trong giai đoạn này, lần đầu tiên tại Việt Nam, chiến dịch truyền thông sẽ truyền tải các thông điệp cốt lõi liên quan đến cả động cơ sử dụng ĐVHD vì mục đích trị bệnh cũng như niềm tin tâm linh: “Mua một ngà voi nhận một nghiệp báo”, "Hãy lựa chọn sáng suốt cho một cơ thể khỏe mạnh"; "Dùng sừng tê giác để chữa bệnh nan y là niềm tin vô căn cứ"... Các hoạt động truyền thông cũng sẽ được phối hợp với các trường đại học y, dược, các phòng khám đông y để giảm thiểu việc sử dụng ĐVHD trong khối y học cổ truyền. 

Với việc thực hiện chiến dịch này, Chính phủ Việt Nam với sự hỗ trợ của USAID, kỳ vọng sẽ thúc đẩy việc xây dựng và thực hiện mạnh mẽ hơn những nỗ lực và sáng kiến nhằm giảm thiểu nhu cầu sử dụng động, thực vật hoang dã tại Việt Nam, góp phần hiệu quả trong thực thi Công ước CITES về và các hiệp định, thỏa thuận quốc tế khác về bảo vệ ĐVHD và đa dạng sinh học.

Trúc Mai