“Nên tạm dừng nhà tái định cư”?

“Ngán” vì chất lượng thấp

Ghi nhận tại Hội nghị tiếp xúc cử tri của Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội trong thời gian gần đây, nhiều cử tri là cư dân đang sinh sống tại các khu chung cư tái định cư cho rằng, họ đã bàn giao nhà cửa, đất đai để Nhà nước thực hiện các dự án, nhưng khi chuyển về sinh sống tại các khu nhà tái định cư thì chất lượng rất thấp, nảy sinh nhiều bất cập.

Hiện nay, nhiều khu chung cư đã xuống cấp, các hệ thống điện nước, thang máy thường xuyên bị hư hỏng, trong khi ban quản lý tòa nhà không khắc phục kịp thời. Các cử tri cũng bày tỏ bức xúc các vấn đề như chậm thành lập ban quản trị, không minh bạch trong sử dụng diện tích tầng 1 mà cho thuê “tùm lum”… ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân.

Trước thực trạng này, GS. Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT cho rằng, một phần nguyên nhân nằm ở chỗ chất lượng các khu tái định cư quá kém. Rất nhiều khu tái định cư, chỉ cần sau 2 năm không có người đến ở là có thể thấy cơ sở vật chất, hạ tầng đều xuống cấp. Chất lượng nước, điện, thang máy, phòng cháy chữa cháy không đảm bảo dẫn đến  nhiều khu tái định cư, kể cả nằm ở vị trí vàng, nhưng người dân vẫn không muốn ở.

Ông Nguyễn Thế Điệp, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Đầu tư Reenco Sông Hồng thừa nhận: “Theo luật và chủ trương, chính sách nhà ở tái định cư, nhà ở mới phải có điều kiện tốt hơn nhà ở cũ. Tuy nhiên, nhìn lại hệ thống nhà tái định cư từ trước đến nay thì chưa dự án nào đáp ứng được yêu cầu đó, bởi chúng ta đang chạy theo “lối mòn” cơ chế cũ đó là người dân không có quyền tham gia góp ý”.

“Nhà nước giao cho một số DN xây, sau đó bàn giao lại cho chính quyền địa phương và áp đặt người dân vào ở. Vậy những người đã sống bao nhiêu năm bằng kinh doanh trên mảnh đất cũ, giờ chuyển đến những căn hộ trên các tầng cao, họ sẽ mưu sinh thế nào? Hay như một đứa trẻ đang học ở trường công giữa trung tâm, nay chuyển về nơi ở mới phải lặn lội cả chục km để đi học?… Đây là một trong những nguyên nhân khiến người dân “ngán” nhà ở tái định cư”, ông Điệp nói.

 Lời giải cho nhà TĐC?

Ông Nguyễn Văn Đực, Ủy viên BCH Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng, có nghịch lý trên là do chủ trương xây nhà ở tái định cư chưa gắn liền với thực tế, chưa tuân theo những quy luật của cơ chế thị trường. 

Hiện nay, nhà tái định cư vẫn  được quan niệm như một sản phẩm đầu tư của Nhà nước, đầu tư bằng tiền ngân sách. Mà tất cả những gì được đầu tư bằng tiền của ngân sách thì kém hiệu quả. Nhiều dự án tái định cư được vẽ ra theo trí tưởng tượng của các cá nhân, chứ không phải xây dựng dựa trên nhu cầu thực sự của người dân. Do đó, hàng nghìn căn hộ tái định cư bị bỏ hoang tại Hà Nội, TP. HCM và nhiều địa phương khác, khẳng định cơ chế tái định cư đã thất bại. 

Theo TS. Phạm Sỹ Liêm - nguyên Thứ trưởng Bộ xây dựng, để hạn chế bỏ trống căn hộ tái định cư, về lâu dài cần quy trách nhiệm cá nhân khi thực hiện dự án tái định cư không hiệu quả, không phù hợp nguyện vọng của người dân, gây lãng phí nguồn đầu tư. Cần có giải pháp chuyển những nhà tái định cư đang bỏ không sang nhà ở thương mại giá rẻ để bán thu hồi vốn đầu tư, cũng có thể đem đấu giá để hoàn vốn cho DN.

“Nhằm giảm bớt gánh nặng cho NSNN trong việc xây dựng nhà tái định cư, cần tính đến phương án xã hội hóa. Nhà nước có thể xem xét, giao quỹ đất phục vụ dự án tái định cư cho CĐT xây dựng có đủ năng lực. CĐT có quyền khai thác một tỷ lệ nhất định trong số nhà được xây để kinh doanh, thu hồi vốn. Như vậy, nếu CĐT muốn khai thác hiệu quả dự án, chất lượng nhà tái định cư phải tương đương với nhà ở xã hội hiện nay”, ông Liêm đề xuất.

Trong khi theo GS. Đặng Hùng Võ, khi nhiều người dân còn đang phải tìm kiếm công việc thông qua kinh tế hộ gia đình, chúng ta cần giải quyết tái định cư theo một cách khác, chứ không nhất thiết toàn bộ nhà tái định cư phải là chung cư. Bên cạnh đó, Hà Nội cần phải tiến hành khảo sát, tìm hiểu người dân bị thu hồi đất ở để biết được đời sống của họ như thế nào, họ có mong muốn nguyện vọng gì?...

Trúc Mai