Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, thương mại điện tử và các hoạt động kinh doanh trên không gian mạng đã và đang trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Phát biểu khai mại, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI cho biết, thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Chỉ tính riêng 9 tháng năm 2025, doanh số thương mại điện tử trong trong nước đã đạt 305,9 nghìn tỷ đồng, tăng 34,35% so với cùng kỳ năm 2024. Chính sự tăng trưởng bứt phá của thương mại điện tử đã góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những thị trường tiềm năng nhất khu vực ASEAN.
Bên cạnh ưu thế vô cùng to lớn mà thương mại điện tử đem lại thì lĩnh vực này cũng đem lại không ít hệ lụy cho xã hội và người tiêu dùng. Lợi dụng kẽ hở, có hiện tượng làm ăn chụp giật đã lách luật hay cố tình gian dối để cung cấp những sản phẩm giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến doanh nghiệp làm ăn chân chính, khiến người tiêu dùng hoang mang lo lắng.
Bên cạnh đó, ông Trần Đức Đông, Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết, thống kê của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cho thấy, thời gian gần đây, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tiếp tục diễn biến phức tạp tại nhiều tỉnh, thành phố lớn trên cả nước như Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên, Bắc Ninh, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai,… Các hành vi vi phạm trải rộng từ sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, kinh doanh hàng hết hạn sử dụng hoặc không rõ nguồn gốc đến tiêu thụ hàng nhập lậu, hàng không có hóa đơn chứng từ gây nhiều khó khăn cho lực lượng chức năng.
Chỉ riêng quý III/2025, các đơn vị, địa phương đã phát hiện, bắt giữ và xử lý hơn 31.000 vụ việc liên quan đến buôn lậu và gian lận thương mại. Số tiền thu nộp ngân sách nhà nước vượt 3.600 tỷ đồng. Lực lượng chức năng đã khởi tố 462 vụ án hình sự với 915 đối tượng, phản ánh mức độ gia tăng cả về quy mô lẫn tính chất tinh vi của các hành vi vi phạm.
Trước thực trạng này, Quốc hội đã thông qua Luật Thương mại điện tử ngày 10/12/2025. Đây là bước đi chiến lược, ghi nhận thực tiễn phát triển thương mại số; đồng thời tăng cường phòng, chống gian lận và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, thúc đẩy môi trường đầu tư, kinh doanh của cộng đồng doanh nghiệp.
Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động Thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương) thông tin, năm 2025, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã phát hiện, xử lý 23.402 vụ vi phạm; thu nộp ngân sách nhà nước gần 372 tỷ đồng. Tổng giá trị hàng hóa vi phạm gần 290 tỷ đồng.
Đáng chú ý, vi phạm trong môi trường thương mại điện tử tiếp tục gia tăng và diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều khó khăn cho công tác quản lý, kiểm soát thị trường. Trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng là người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch.
Tuy nhiên, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó đều không rõ ràng. Việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm là một thách thức lớn. Chính sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở cho hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, gây rủi ro cho người tiêu dùng.
Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam cho biết, các sàn thương mại điện tử đều có công cụ kiểm soát về chất lượng hàng hóa, song vẫn có tình trạng người bán lách luật, khai báo thông tin sai. Do vậy, khi vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc, người tiêu dùng có thể chủ động truy xuất nguồn gốc để phát hiện, báo cáo các sàn về chất lượng hàng hóa, gian hàng đang kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả để các sàn có cơ sở xử lý.
Để nâng cao công tác chống hàng giả, các cơ quan chức năng cùng nhiều diễn giả cho rằng, cần đổi mới phương thức quản lý thị trường thương mại điện tử. Theo đó, các chủ sàn phải nâng cao ý thức, trách nhiệm ngăn chặn, xóa bỏ gian hàng vi phạm...
Thu Trang
