Tự nguyện hay “rút lui chiến lược”?
Theo quy định, việc công bố sản phẩm là một điều kiện bắt buộc trước khi đưa thực phẩm bảo vệ sức khỏe ra thị trường. Do đó, hành động rút giấy phép công bố đồng nghĩa với việc sản phẩm không còn được phép lưu hành. Tuy nhiên, khi các doanh nghiệp đồng loạt rút hàng loạt sản phẩm trong đó có những sản phẩm từng được quảng bá rầm rộ với lời lẽ "có cánh" thì dư luận có quyền đặt câu hỏi: Liệu có phải các sản phẩm này không đạt tiêu chuẩn, hoặc có “bí ẩn” nào buộc doanh nghiệp phải âm thầm thu hồi?
Một số chuyên gia nhận định rằng, việc "rút lui" hàng loạt như vậy có thể là chiến lược nhằm tránh bị xử phạt hoặc né tránh các đợt thanh kiểm tra chất lượng. Trong bối cảnh thị trường thực phẩm chức năng đang tăng trưởng mạnh nhưng còn thiếu kiểm soát chặt chẽ, các kẽ hở pháp lý rất dễ bị lợi dụng.
Mới đây, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã ban hành Quyết định số 209/QĐ-ATTP thu hồi hiệu lực giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm đối với 18 sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khoẻ do Công ty TNHH Abbott Healthcare Việt Nam công bố.
18 sản phẩm này đều là thực phẩm bảo vệ sức khỏe liên quan đến tăng cường tuần hoàn não; cải thiện chức năng gan; nâng cao sức đề kháng, giảm mệt mỏi; hỗ trợ mọc tóc…
Việc thu hồi được thực hiện theo đề nghị của chính doanh nghiệp, căn cứ văn bản số AHVN23/RA-082 ngày 20/10/2023 của Công ty TNHH Abbott Healthcare Việt Nam về việc xin rút hồ sơ liên quan tới sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe.
Trong công văn đề nghị thu hồi giấy công bố sản phẩm gửi Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế ngày 20/10/2023, Abbott Healthcare Việt Nam nêu rõ:
"Chúng tôi đệ trình công văn này kính đề nghị Cục An toàn thực phẩm xem xét giải quyết việc thu hồi tự nguyện giấy công bố sản phẩm đối với 18 sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe trong phụ lục I đính kèm. Lý do đề nghị thu hồi tự nguyện giấy công bố sản phẩm: Không có kế hoạch sản xuất và kinh doanh".
Bị thu hồi công bố - vẫn rao bán
Theo khảo sát nhanh của phóng viên, chỉ cần gõ tên một số sản phẩm đã bị thu hồi giấy tiếp nhận đăng ký công bố, người tiêu dùng vẫn dễ dàng tìm thấy nhiều kết quả quảng cáo, rao bán. Từ các trang thương mại điện tử lớn cho đến các shop nhỏ trên mạng xã hội, các sản phẩm này vẫn được quảng cáo là “hàng chính hãng”, “được nhiều người tin dùng”.
Vấn đề nằm ở chỗ, nhiều người tiêu dùng không được thông tin kịp thời về việc sản phẩm đã bị rút giấy phép. Việc các bên bán lẻ vẫn sử dụng các mẫu bao bì cũ, giới thiệu sản phẩm như bình thường, khiến người mua không thể biết được rằng họ đang sử dụng một sản phẩm không còn được pháp luật công nhận.
Để làm rõ hơn tính pháp lý của việc sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe đã bị thu hồi giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố nhưng vẫn tiếp tục được bán.
Luật sư Đặng Văn Dũng - Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai cho biết, về mặt pháp lý, một sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe muốn được lưu hành hợp pháp tại Việt Nam bắt buộc phải có giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm còn hiệu lực. Việc doanh nghiệp chủ động rút công bố đồng nghĩa với việc sản phẩm không còn được phép tiếp tục sản xuất, nhập khẩu hoặc phân phối trên thị trường. Nếu vẫn tiếp tục bán thì đó là hành vi lưu hành sản phẩm không có hồ sơ công bố, vi phạm Nghị định 15/2018/NĐ-CP và có thể bị xử phạt theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.
“Sản phẩm không còn giấy công bố thì dù sản xuất trước đó vẫn không nên tiếp tục đưa ra thị trường, vì người tiêu dùng không còn cơ sở tra cứu để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Cơ quan quản lý có thể yêu cầu thu hồi toàn bộ số hàng tồn và xử lý theo quy định.” – Luật sư Dũng thông tin.
Cũng theo Luật sư Dũng, trong trường hợp phát hiện sản phẩm đã bị thu hồi nhưng vẫn được bán công khai, cơ quan chức năng có thể xử phạt các bên phân phối, bán lẻ vi phạm. Mức xử phạt theo quy định hiện hành có thể lên tới 70 triệu đồng đối với tổ chức, kèm theo biện pháp buộc thu hồi, tiêu hủy sản phẩm. Đối với doanh nghiệp, việc cố tình để sản phẩm không còn công bố tiếp tục lưu hành có thể bị xem là hành vi gian dối trong kinh doanh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và có thể dẫn đến trách nhiệm pháp lý khác nếu gây hậu quả cho sức khỏe người dùng.
“Người tiêu dùng cũng cần kiểm tra kỹ số giấy công bố sản phẩm trên bao bì và có thể tra cứu trực tuyến tại website của Cục An toàn thực phẩm. Khi có nghi ngờ về tính hợp pháp hoặc nguồn gốc sản phẩm, nên phản ánh đến cơ quan chức năng, tuyệt đối không nên mua hàng từ những nguồn không rõ ràng, đặc biệt là trên mạng xã hội.” – Luật sư Dũng khuyến cáo.
Trong khi đó, theo các chuyên gia an toàn thực phẩm, sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe không còn hiệu lực công bố không chỉ là vấn đề giấy tờ. Việc không còn công bố đồng nghĩa với việc cơ quan nhà nước không còn theo dõi, kiểm soát chất lượng sản phẩm đó trên thị trường – từ nguồn nguyên liệu, điều kiện sản xuất cho tới hạn sử dụng và hiệu quả thực tế. Điều này tạo ra rủi ro tiềm ẩn lớn cho sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt là các nhóm đối tượng nhạy cảm như trẻ em, người già và người bệnh.
Hoàng Bách
