Ẩm thực vỉa hè: Ngon miệng nhưng liệu có an toàn?

Thời gian vừa qua, liên tiếp các vụ thực phẩm ‘bẩn’ với số lượng lớn được cơ quan chức năng phanh phui cùng nhiều món ăn vỉa hè bị gọi tên trong các vụ ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng xảy ra càng khiến người tiêu dùng bất an. Thực trạng này đặt ra thách thức lớn đối với công tác quản lý vệ sinh, an toàn thực phẩm…

Thương hiệu và Công luận thực hiện bài viết “Ẩm thực vỉ hè: Ngon miệng nhưng liệu có an toàn?”, phản ánh thực trạng đáng lo ngại về vấn đề mất an toàn thực phẩm của thức ăn đường phố. Dù hấp dẫn, tiện lợi và mang đậm nét văn hóa ẩm thực đô thị, nhiều hàng quán vỉa hè vẫn tồn tại tình trạng không đảm bảo vệ sinh, thiếu kiểm soát về nguồn gốc nguyên liệu và cách chế biến.

Bài viết cũng chỉ ra những khó khăn trong công tác quản lý loại hình dịch vụ này, đồng thời đặt ra trách nhiệm không chỉ của cơ quan chức năng, mà còn của chính người bán và người tiêu dùng trong việc nâng cao ý thức và đảm bảo an toàn thực phẩm.

"Sức hút" từ món ăn vỉa hè

Theo khảo sát của Phóng viên Thương hiệu và Công luận, tại một số quán ăn vỉa hè thuộc quận Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng,… của TP Hà Nội, cứ sau 18h hằng ngày, đa số đồ ăn ở quán từ hủ tiếu, cháo, bánh tráng nướng, chân gà nướng đến trà sữa, sinh tố đều không được che chắn, thực phẩm sống – chín tiếp xúc trực tiếp với môi trường khói, bụi đường phố khiến các món ăn dễ nhiễm vi khuẩn.

Qua khảo sát thực tế, những hàng quán vỉa hè được lấp kín bởi vài chục chiếc bàn nhựa, không còn lối dành cho người đi bộ. Bốt điện gần đó cũng biến thành hậu trường tập kết cốc, chén, bát, đĩa, thìa, đũa...  

Trước khi đến tay thực khách, những vật dụng này được nhúng, rửa  qua chậu nước đen kịt, váng mỡ. Cạnh nơi thực khách ngồi, những xe rác chất cao, mùi xú uế bốc lên quyện với mùi thức ăn, khói xe tạo thành thứ gia vị đặc trưng chỉ nơi đây mới có. Dẫu vậy, khách vẫn ra, vào tấp nập.

Chị Nguyễn Hương Giang (25 tuổi, quận Đống Đa) là ‘tín đồ’ của thực phẩm vỉa hè cho biết: Mặc dù biết là thực phẩm ở đây không rõ nguồn gốc, xuất xứ, thậm chí không được bảo quản đúng cách nhưng với giá rẻ lại được người bán chế biến, tẩm ướp ngon miệng nên tôi vẫn lựa chọn mỗi khi tụ tập bạn bè”.

Còn bạn Nam, sinh viên năm ba Trường Đại học Thủy lợi chia sẻ: “Bản thân rất thích ăn vặt vỉa hè vì nó nhanh, rẻ mà lại ngon. Biết đồ ăn vỉ hè là không sạch lắm, nhưng mỗi lần em đi làm thêm về muộn, ghé quán lề đường ăn tô mì là xong bữa tối.”

Ghi nhận tại một số quán ăn tối vỉa hè ở phố Hàng Đậu, hàng Buồm, phố Lương Ngọc Quyến,… thuộc quận Hoàn Kiếm không có bồn rửa chén bát, khách hàng ăn xong được nhân viên tập kết bát dưới vỉa hè, lòng đường, bên cạnh là một, hai thùng chứa nước…

Hay một số quán vỉa hè khác có bồn rửa chén bát, tuy nhiên không chú trọng vệ sinh thường xuyên nên các cặn bẩn bám đen, ố mốc xung quanh các đồ dùng chế biến tạo môi trường sinh sôi vi khuẩn ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm.

Chủ một quán phở xào thuộc phố Hàng Buồm, Hà Nội chia sẻ: Chúng tôi cũng muốn sạch sẽ nhưng không có điều kiện thuê mặt bằng, nên phải bán ở lề đường. Nếu khách chấp nhận giá cao hơn thì mình sẽ đầu tư tốt hơn”.

Hiểm họa từ... những điều không ai để ý

Báo cáo của Bộ Y tế cho thấy, trong tháng 4/2025, cả nước xảy ra 12 vụ ngộ độc thực phẩm làm 231 người bị ngộ độc, trong đó có 1 người tử vong. So với tháng 3/2025, số vụ ngộ độc thực phẩm trong tháng 4 này đã tăng 7 vụ và tăng hơn 200 người bị ngộc độc. Tính chung 4 tháng đầu năm nay, cả nước có 22 vụ ngộ độc thực phẩm với 293 người bị ngộ độc, trog đó có 9 người tử vong.

Sau những vụ ngộ độc thực phẩm liên tiếp xảy ra thời gian qua, cơ quan chức năng đã đưa ra cảnh báo ‘nóng’ về nguy cơ ngộ độc thực phẩm vào mùa nắng (từ tháng 4 đến tháng 8), trong đó có mối lo ngại về thức ăn đường phố.

Các chuyên gia dinh dưỡng lo ngại, không ít quán ăn vỉa hè hoạt động mà không có giấy phép. Món ăn được bày bán ở quán đa phần sử dụng nguyên liệu thực phẩm, không rõ nguồn gốc, được chế biến và bảo quản trong điều kiện không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Nếu người kinh doanh vì lợi nhuận, nhập các thực phẩm ôi thiu, hư hỏng, quá hạn sử dụng,… rồi “phù phép” bằng việc tẩm ướp phụ gia, hóa chất, biến thực phẩm bẩn thành các món ăn có màu sắc, hương vị hấp dẫn thì rất nguy hiểm cho người sử dụng; dễ dẫn đến ngộ độc thực phẩm, tiêu chảy và nhiều bệnh lý đường ruột khác.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên cán bộ Viện Công nghệ sinh học – Công nghệ thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội) phân tích: Thời tiết nắng nóng tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi rất nhanh, nhất là với điều kiện bảo quản thực phẩm kém như khi bán hàng trên xe đẩy, vỉa hè, đường phố… Thêm nữa, nếu người bán không rửa tay sạch sẽ, không đeo găng tay, không giữ vệ sinh dụng cụ chế biến, nguy cơ vi khuẩn từ tay người, từ các dụng cụ nhiễm vào thực phẩm là khó tránh khỏi.

Điều đáng nói, có những thực khách dù biết rõ quán hàng không bảo đảm an toàn thực phẩm nhưng vẫn “tặc lưỡi” bỏ qua. Còn người bán lại có tâm lý, người mua đa số là khách vãng lai, không phải ngày nào cũng mua nên chỉ bán một lần là xong, không cần giữ khách.

Giải pháp nào cho bài toán khó?

Theo nhận định của Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), hiện nay, hình thức kinh doanh dịch vụ ăn uống, thức ăn đường phố ngày càng phổ biến, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh tính tiện dụng, các quán hàng này tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn thực phẩm.

Cảnh báo này không phải không có cơ sở, khi trên thực tế ngay trong Tháng hành động vì an toàn thực phẩm (từ ngày 15/4 đến 15/5), các cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện nhiều vụ thực phẩm bẩn với số lượng lớn chuẩn bị tuồn ra thị trường.

Cụ thể, chỉ trong chưa đầy 1 tháng, Công an thành phố Hà Nội phối hợp với Chi cục Quản lý thị trường thành phố đã phát hiện, bắt giữ 9 vụ buôn bán thực phẩm bẩn. Như ngày 5/5, kiểm tra điểm tập kết, kinh doanh thực phẩm tại Km12, đường Ngọc Hồi (xã Vĩnh Quỳnh, huyện Thanh Trì), lực lượng chức năng phát hiện hơn 7 tấn trứng non, nầm lợn, tràng lợn đông lạnh không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ.

Trước đó, vào đêm 28/4, khi kiểm tra đột xuất 3 kho đông lạnh tại thôn Bái Đô (huyện Phú Xuyên), các cơ quan chức năng phát hiện 10 tấn nội tạng trâu, bò đang có dấu hiệu hư hỏng, chảy nước, bốc mùi hôi thối…

Nếu không được kịp thời phát hiện và thu giữ, những loại thực phẩm này sẽ được tung ra thị trường, phân phối đến các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ, các quán ăn vỉa hè, hướng tới những đối tượng tiêu dùng có điều kiện tài chính hạn chế, lại chưa có ý thức cao về vệ sinh, an toàn thực phẩm. Như vậy, hậu quả mà thực khách và xã hội phải gánh chịu thật khó lường.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, vấn đề mấu chốt và quan trọng nhất vẫn là ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với xã hội, với cộng đồng. “Do đó, cùng với việc đẩy mạnh kiểm tra các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ, các quán ăn đường phố, cơ quan chức năng cần phải tăng cường hướng dẫn, tuyên truyền, giáo dục ý thức và trách nhiệm cho cả người bán lẫn người mua.

Riêng với người tiêu dùng, nhất là các bạn học sinh, sinh viên, nên bỏ thói quen “tiện đâu ăn đó”, thấy quán ăn mất vệ sinh nhưng vẫn bước vào”, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh nêu giải pháp.

Như vậy, từ lâu hàng ăn vỉa hè đã trở thành nét văn hóa ẩm thực không thể thiếu trong đời sống người dân, đặc biệt ở thành thị. Tuy nhiên, để món ăn vỉa hè thực sự hấp dẫn và an toàn, cần có sự thay đổi từ cả người bán lẫn người ăn – cùng hướng đến một văn hóa ẩm thực văn minh, sạch sẽ và có trách nhiệm hơn.

Minh An