Con đường phát triển xanh cho các doanh nghiệp Việt Nam

Nhiều lợi ích - không ít thách thức

Trong những năm gần đây, tăng trưởng xanh và chuyển dịch xanh đã trở thành ưu tiên trọng điểm trong phát triển kinh tế toàn cầu. Việt Nam là một trong số 5 quốc gia chịu tác động nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và phát triển nền kinh tế xanh là ưu tiên của quốc gia. Sau các cam kết của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị biến đổi khí hậu của liên hợp quốc (COP26) ở Glasgow, chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia trong giai đoạn 2021-2030, với tầm nhìn đến 2050 đã được phê duyệt với các mục tiêu chính như: Giảm cường độ phát thải nhà kính trên GDP, xanh hóa các ngành kinh tế, lối sống và tiêu dùng bền vững song song với việc đạt được thịnh vượng về kinh tế, công bằng về xã hội.

Cộng đồng doanh nghiệp (DN) đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong thúc đẩy tăng trưởng xanh và đã quan tâm hơn đến đầu tư cho hoạt động này. Tuy nhiên, tăng trưởng xanh cần có lộ trình phù hợp, tính đến điều kiện và năng lực khác nhau, tính khả thi của từng vùng miền, địa phương và DN.

Là một phần trong nỗ lực lớn để đẩy nhanh hành trình Việt Nam hướng đến tăng trưởng xanh, Mibrand Việt Nam - công ty tư vấn chiến lược thương hiệu đã hợp tác với Brand Finance - công ty định giá thương hiệu hàng đầu thế giới tổ chức buổi tọa đàm với chủ đề “Phát triển xanh - Cách tiếp cận phù hợp với các thương hiệu Việt”. Tại đây, các chuyên gia cho rằng, DN Việt Nam cần hướng tới sản xuất xanh, giảm phát thải khí thải nhà kính và thực hiện trách nhiệm xã hội.

Ông Hoàng Minh Chiến - Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: Tăng trưởng xanh, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu hướng toàn cầu, hình thành “luật chơi” mới về thương mại và đầu tư. Một số thị trường nhập khẩu lớn hàng hoá Việt Nam áp dụng thuế suất cao với các sản phẩm có phát thải carbon lớn và đặt ra những quy định liên quan đến môi trường khắt khe với hàng hoá nhập khẩu.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi xanh, bền vững tại nước ta còn gặp nhiều thách thức, từ tư duy đến nguồn lực tài chính cho chuyển đổi sản xuất, kinh doanh.

DN Việt Nam chiếm đến 98% là DN nhỏ và vừa. Hầu hết các DN nhỏ và vừa chủ yếu dừng lại ở mức độ cân nhắc chứ chưa có bước triển khai toàn diện hoặc có tính đầu tư lớn cho chuyển đổi xanh.

Theo khảo sát của Cục phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hầu hết doanh nghiệp tiên phong trong sản xuất xanh đều là các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp đại chúng, doanh nghiệp có tiềm lực và có sản phẩm xuất khẩu. Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ và vừa chủ yếu dừng lại ở mức độ cân nhắc chứ chưa có bước triển khai toàn diện hoặc có tính đầu tư lớn.

Cũng theo khảo sát trên, có đến 70% doanh nghiệp chưa hiểu rõ thế nào là kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn cũng như lợi ích mang lại từ hoạt động trên; 83% doanh nghiệp cho rằng phát triển bền vững giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, thương hiệu; 57% doanh nghiệp nhận thấy sự cần thiết phải hướng tới phát triển bền vững đặc biệt là các doanh nghiệp có sản phẩm xuất khẩu vào các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam như: EU, Nhật, Mỹ.

Theo ông Hoàng Minh Chiến, các thách thức lớn đối với DN hiện nay trong thực hiện kinh tế tuần hoàn, phát triển xanh, đó là DN không có nhiều am hiểu về tiêu chuẩn về môi trường và trách nhiệm xã hội; Chi phí nguồn lực của DN còn hạn chế từ đó khó khăn trong công tác đầu tư đổi mới công nghệ, đổi mới sáng tạo; vì là DN nhỏ và vừa nên chủ yếu ứng dụng công nghệ sản xuất cũ; quá trình DN theo đuổi phát triển bền vững gặp rủi ro nguyên nhân được cho là yếu kém trong quản trị; Chính phủ, bộ, ngành đã có định hướng và chính sách khuyến khích phát triển bền vững tuy nhiên mới chỉ dừng lại nâng cao nhận thức chứ chưa có giải pháp mang tính cụ thể và hiệu quả hơn.

Đây là những thách thức, trở ngại lớn đối với DN trên bước đường chuyển đổi sản xuất xanh, bền vững mặc dù trong những năm gần đây, tăng trưởng xanh và chuyển dịch xanh đã trở thành ưu tiên trọng điểm trong phát triển kinh tế được Đảng, Chính phủ quan tâm tạo mọi ưu tiên.

Ông Nguyễn Quang Vinh - Phó Chủ tịch VCCI chia sẻ, có không ít DN, nhất là DN nhỏ và vừa (do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan) vẫn coi phát triển xanh là gánh nặng, mà chưa coi đây là lộ trình tất yếu trong hoạt động kinh tế toàn cầu hóa.

Bước đi đầu tiên trên con đường phát triển xanh

Theo ông Hoàng Minh Chiến, để thúc đẩy nhanh hơn nữa việc chuyển đổi sản xuất và tăng trưởng xanh trong DN, quan trọng nhất là DN cần có tư duy đúng về phát triển bền vững. DN cần chủ động thực hiện kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đây là cơ hội, tiêu chuẩn để DN tận dụng các ưu đãi của các FTA, nhất là FTA thế hệ mới. Tuy nhiên, DN cần phải đáp ứng một số tiêu chí mà các FTA cũng như thị trường quốc tế đặt ra nếu như không muốn đứng ngoài “cuộc chơi”. Trong chương trình bình chọn thương hiệu quốc gia hàng năm, tiêu chí phát triển bền vững, phát triển xanh là ưu tiên hàng đầu.

Ngoài ra, DN nên thực hiện đổi mới sáng tạo trong hoạt động sản xuất kinh doanh, tối ưu hoá nguồn tạo ra những sản phẩm dịch vụ “xanh” không chỉ đáp ứng yêu cầu xuất khẩu mà còn phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước với những đòi hỏi ngày càng cao. Bên cạnh đó, DN phải kiên định với chiến lược dài hạn hướng tới phát triển bền vững trong từng giai đoạn phát triển. DN có thể xem đây như là khoản đầu tư, tuy chưa mang lại ngay hiệu quả kinh tế tức thì trong ngắn hạn nhưng về lâu dài mang lại nhiều “trái ngọt”. Xây dựng và duy trì văn hóa DN, chú trọng nâng cao giá trị thương hiệu, tăng cường liên kết, hợp tác với các DN...

Ông Alex Haigh- Giám đốc điều hành Khu vực châu Á – Thái Bình Dương của Brand Finance: Phát triển xanh giúp doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường

Phát triển xanh không chỉ đơn thuần là một xu hướng mà đang trở thành một yếu tố cấp thiết và bắt buộc trong ngành kinh doanh trên toàn thế giới hiện nay. Các doanh nghiệp Việt cũng không đứng ngoài xu thế này.

Thực tế cho thấy, phát triển xanh đã và đang mang lại nhiều lợi ích thiết thực cả về kinh tế lẫn những giá trị vô hình, giúp doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang tham gia vào quá trình toàn cầu hóa. Với những thách thức về môi trường và xã hội ngày càng gia tăng, việc xây dựng một hình ảnh thương hiệu có trách nhiệm và bền vững trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Hiện quan điểm của người tiêu dùng là ủng hộ những sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường. Đây cũng là định hướng để các DN có định hướng trong phát triển của mình. Các hoạt động đầu tư vào môi trường bền vững sẽ mang lại một số giá trị nhất định cho DN, khi DN làm tốt công tác bảo vệ môi trường thì người tiêu dùng đánh giá cao DN đó và ủng hộ sản phẩm đó nhiều hơn.

Ông Lại Tiến Mạnh - Giám đốc điều hành Mibrand Việt Nam: Có nhiều cách tiếp cận và cách thực hiện phát triển xanh, những hành động dù nhỏ vẫn đi theo tiêu chuẩn của phát triển bền vững bao gồm tiết kiệm năng lượng, sử dụng sản phẩm tái chế, giảm thiểu chất thải… Điều đó cho thấy, phát triển xanh phải bắt nguồn từ tư duy, từ mong muốn chính bản thân DN. Từ những tư duy đó dần hành động cụ thể, phù hợp với khả năng. Đây là bước đi đầu tiên trên con đường phát triển xanh.

Minh Anh