Biến đổi khí hậu đang trở thành thách thức toàn cầu, tác động ngày càng sâu rộng đến phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Trước thực tế đó, việc xây dựng các mô hình sản xuất, kinh doanh thích ứng biến đổi khí hậu là yêu cầu cấp thiết.
Kinh tế tập thể - nền tảng cho thích ứng biến đổi khí hậu
Kinh tế tập thể với hình thức tổ chức linh hoạt, dựa trên sự liên kết, hợp tác và chia sẻ lợi ích giữa các thành viên, có nhiều lợi thế trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu. Thông qua HTX, người dân, đặc biệt là khu vực nông thôn, vùng ven biển, miền núi - những nơi chịu tác động mạnh của thiên tai, xâm nhập mặn, hạn hán, có điều kiện tiếp cận khoa học - công nghệ, thông tin thị trường và các nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước.
HTX không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro sản xuất thông qua liên kết chuỗi giá trị, mà còn tạo điều kiện áp dụng đồng bộ các giải pháp thích ứng như chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, sử dụng giống chịu hạn, chịu mặn, áp dụng quy trình sản xuất tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính.
HTX nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu: Từ tư duy đến hành động
Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, nhiều HTX nông nghiệp đã chủ động thay đổi phương thức sản xuất để thích ứng với điều kiện khí hậu ngày càng khắc nghiệt. Tiêu biểu là HTX Nông nghiệp Phước An (tỉnh Ninh Thuận cũ), nơi thường xuyên đối mặt với hạn hán kéo dài. HTX đã tổ chức lại sản xuất theo hướng tiết kiệm nước, áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, lựa chọn giống cây trồng phù hợp với điều kiện khô hạn, đồng thời liên kết tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị.
Nhờ mô hình HTX, các hộ thành viên không còn sản xuất manh mún, tự phát mà cùng nhau xây dựng kế hoạch sản xuất linh hoạt theo diễn biến thời tiết, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, nâng cao hiệu quả kinh tế và ổn định thu nhập.
HTX thủy sản - “lá chắn xanh” trước biến đổi khí hậu
Tại các vùng ven biển, kinh tế tập thể đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tổ chức sản xuất thủy sản thích ứng với biến đổi khí hậu. HTX Nuôi trồng thủy sản Tân Thuận (tỉnh Cà Mau) là một ví dụ điển hình. HTX đã áp dụng mô hình nuôi tôm - rừng, kết hợp bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân, vừa góp phần giảm thiểu tác động của nước biển dâng và xâm nhập mặn. 
Thông qua HTX, các thành viên được tập huấn kỹ thuật nuôi trồng thủy sản sinh thái, sử dụng thức ăn tự nhiên, hạn chế hóa chất, từ đó giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Mô hình này không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn góp phần giữ gìn hệ sinh thái ven biển - “tấm lá chắn” tự nhiên trước thiên tai.
Vai trò của HTX trong lan tỏa mô hình thích ứng
Một trong những vai trò nổi bật của HTX là khả năng lan tỏa và nhân rộng các mô hình thích ứng biến đổi khí hậu trong cộng đồng. HTX là cầu nối giữa người dân với các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp, giúp chuyển giao khoa học - công nghệ, nâng cao nhận thức về sản xuất bền vững và thích ứng khí hậu.
Năm 2025, nhiều HTX đã tích cực tham gia các mô hình kinh tế tuần hoàn, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, giảm chất thải, góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam. Thông qua kinh tế tập thể, các giải pháp thích ứng không còn mang tính đơn lẻ mà được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững hơn.
Định hướng phát triển trong thời gian tới
Để phát huy vai trò của kinh tế tập thể trong xây dựng HTX thích ứng biến đổi khí hậu, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ HTX về vốn, khoa học - công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và xúc tiến thương mại. Đồng thời, khuyến khích HTX đổi mới tư duy quản trị, ứng dụng chuyển đổi số, nâng cao năng lực dự báo và quản lý rủi ro khí hậu.
Với sự đồng hành của Nhà nước, sự chủ động của HTX và sự tham gia tích cực của người dân, khu vực kinh tế tập thể sẽ tiếp tục là trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững, góp phần xây dựng nền kinh tế xanh, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu trong năm 2025 và những năm tiếp theo.
Anh Minh
