Kiểm toán Nhà nước (KTNN) vừa có kết luận kiểm toán dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông (Hà Nội) với rất nhiều sai phạm được nêu ra như Bộ GTVT đã không báo cáo Thủ tướng Chính phủ khi phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án là chưa đúng quy định. Ngoài ra, KTNN đã phát hiện những khoản chi sai tại Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông...
Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông được đầu tư xây dựng bằng vốn vay ODA của Chính phủ Trung Quốc theo Hiệp định khung ký ngày 30/5/2008, thực hiện theo hình thức hợp đồng EPC.
Theo Hiệp định giữa hai Chính phủ, bên tài trợ vốn được chỉ định Tổng thầu thực hiện dự án là Công ty TNHH Tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc; Tư vấn giám sát được tổ chức đấu thầu và đơn vị trúng thầu là Công ty TNHH giám sát xây dựng Viện nghiên cứu thiết kế công trình đường sắt Bắc Kinh. Ban Quản lý dự án Đường sắt - Bộ GTVT là đại diện chủ đầu tư.
Đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông liên tục đội vốn, lỡ hẹn vận hành gần 10 lần
Đây là dự án đường sắt trên cao đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam với tổng chiều dài hơn 13 km và 12 nhà ga đi trên cao. Dự án bắt đầu được thực hiện từ tháng 10/2011, tổng mức đầu tư hơn 18.000 tỷ đồng. Tháng 9/2018, dự án chính thức vận hành thử liên động toàn hệ thống và dự kiến bắt đầu khai thác thương mại từ tháng 4/2019, nhưng kế hoạch này đã bị “phá sản”.
Theo cơ quan kiểm toán, có sai sót liên quan đến công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư. Bộ GTVT tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án, điều chỉnh tổng mức đầu tư từ hơn 8.700 tỷ đồng lên hơn 18.000 tỷ đồng khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội, việc này thực hiện chưa đúng Nghị quyết số 49/2010/QH12 của Quốc hội và Luật Đầu tư công.
Chiếu theo hợp đồng EPC đã ký giữa Bộ GTVT và Tổng thầu Trung Quốc, thời gian hoàn thành, chạy thử và bàn giao công trình không quá 48 tháng (kể từ năm 2010) và được điều chỉnh đến ngày 30/9/2017. Tuy nhiên, Dự án đã chậm tiến độ thêm 4 năm mà vẫn chưa được bàn giao. Kiểm toán Nhà nước cho rằng chủ đầu tư chưa làm rõ trách nhiệm của Tổng thầu.
Ngoài ra, liên quan đến công tác thương thảo, ký kết và quản lý thực hiện hợp đồng, KTNN cho rằng, Bộ GTVT phê duyệt dự toán và ký kết phụ lục hợp đồng EPC phần thiết bị với giá trị 178,7 triệu USD, cao hơn 8,36 triệu USD (tương đương 186,7 tỷ đồng) so với giá ký hợp đồng theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ (chiết giảm tối thiểu 5% dự toán thiết bị là 170,16 triệu USD), nhưng không báo cáo Thủ tướng là sai quy định.
Cũng theo kết luận của KTNN, dự án sử dụng vốn vay chưa hiệu quả do việc phối hợp triển khai thực hiện và giải quyết những khó khăn trong thực hiện cơ chế tài chính của dự án chậm.
Cụ thể hiệp định vay 1,2 tỷ nhân dân tệ, tương đương 169 triệu USD ký năm 2008 có hiệu lực vào tháng 4/2010, bắt đầu tạm ứng 15% giá trị hợp đồng EPC từ năm 2009 và thanh toán cho khối lượng xây lắp từ tháng 12/2012 và đến tháng 9/2015.
Hiệp định vay bổ sung 1,597 tỷ nhân dân tệ, tương đương 250,62 triệu USD, ký ngày 11/5/2017 (ngày 25/12/2017 mới có hiệu lực), nhưng đến 17/4/2018 mới bắt đầu giải ngân và đến hết tháng 6/2018 mới giải ngân được 9,3 triệu USD, chiếm 3,7%.
"Việc vay vốn của Trung Quốc trước mắt giải quyết được các vướng mắc về vốn đầu tư cho dự án, nhưng gặp những ràng buộc, bất lợi cho phía Việt Nam như phải thực hiện chỉ định thầu cho nhà thầu Trung Quốc thực hiện 13.751,4 tỷ đồng, chiếm 77% tổng mức đầu tư", KTNN nêu rõ.
Về tiến độ dự án, theo hợp đồng EPC, thời gian hoàn thành, chạy thử và bàn giao công trình không quá 48 tháng (kể từ năm 2010) và được điều chỉnh đến ngày 30/9/2017. Tuy nhiên, đến thời điểm KTNN vào cuộc (tháng 11/2018), dự án vẫn chưa hoàn thành và bàn giao cho chủ đầu tư, chậm gần 4 năm.
KTNN khẳng định, chủ đầu tư chưa làm rõ trách nhiệm của tổng thầu về những thiệt hại do việc chậm tiến độ gây ra để xử lý theo quy định. Tính đến tháng 9/2019, dự án vẫn chưa thể hoàn thành và bàn giao dù chỉ còn 1% khối lượng.
Ngoài ra, KTNN cũng chỉ ra nhiều hạng mục chưa hoàn thiện, đảm bảo chất lượng, trong đó mạch vữa lát gạch nền ga Cát Linh chưa đồng đều gây mất thẩm mỹ. Chủ đầu tư cũng không tổ chức thi tuyển thiết kế kiến trúc theo quy định của Chính phủ.
Trước hàng loạt sai sót, tồn tại trên, KTNN đề nghị Ban quản lý dự án đường sắt, Bộ GTVT phải làm rõ trách nhiệm của Tổng thầu EPC Trung Quốc (Công ty hữu hạn Tập đoàn Cục 6 Đường sắt Trung Quốc) và các bên liên quan đối với những thiệt hại về tiến độ để xử lý theo quy định của hợp đồng EPC đã ký.
Cục Đường sắt Việt Nam phải tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan đến sai sót trong tạm phê duyệt dự toán gói thầu EPC, thẩm định, phê duyệt dự toán còn nhiều sai sót, trình Bộ GTVT phê duyệt kế hoạch đấu thầu giữa các nhà thầu Trung Quốc không đúng quy định.
KTNN cũng đề nghị Bộ GTVT phải tăng cường kiểm tra, giám sát của chủ đầu tư, tư vấn đối với công tác hoàn thiện của tổng thầu nhằm đảm bảo tiến độ, chất lượng, mỹ thuật cho công trình khi hoàn thành đưa vào sử dụng. Chủ đầu tư dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông phải xử lý về tài chính 874,5 tỷ đồng, trong đó thu hồi nộp ngân sách nhà nước 91 tỷ đồng; xử lý khác 1.781,899 tỷ đồng.
Vương Hằng (t/h)
