Mặc dù có rất nhiều truyền thuyết về nguồn gốc xuất xứ của bánh canh Trảng Bàng, nhưng phổ biến hơn cả có lẽ là câu chuyện về một người phụ nữ ngày đêm tảo tần, chịu thương chịu khó với đôi quang gánh bánh canh, nấu nước dùng bằng nồi đất và múc bằng chiếc gáo dừa.
Tương truyền ở dưới triều Nguyễn, phủ Tây Ninh thuộc địa phận tỉnh Gia Định và vùng Trảng Bàng ngày nay nằm trong huyện Quang Hóa của phủ này. Thời đó, nơi đây còn rất hoang sơ, những trảng cỏ bàng, cỏ lau thi nhau mọc dày đặc bao bọc cả huyện Quang Hóa. Lúc bấy giờ, có một người phụ nữ thường đi bán bánh canh trong vùng này.

Vì thấy cuộc sống của nhiều người vẫn còn quá khó khăn, thiếu thốn, bà hầu như để họ ăn mà không phải trả tiền. Sau này, vì đời sống quá cơ cực và sẵn có tấm lòng bao dung, thương người, bà truyền lại bí quyết nấu bánh canh cho những người khác để họ có thể mưu sinh cùng với ngón nghề này. Người phụ nữ đó được xem là "bà Tổ" của món bánh canh Trảng Bàng - Đặc sản Tây Ninh nổi tiếng ngày nay.
Món bánh canh Trảng Bàng sở hữu hương vị thơm ngon đặc trưng nhờ cách chế biết hết sức tỉ mỉ và cầu kỳ. Sợi bánh canh ngày trước thường được làm từ loại gạo móng chim hoặc gạo bằng phệt, bằng Miên. Đây là những loại gạo có xuất xứ từ người Miên, dù nấu cơm ăn không ngon lắm nhưng nếu chế biến thành sợi bánh canh thì lại khá dẻo và có độ dai vừa phải, thậm chí để hai, ba ngày vẫn có thể dùng được.
Hiện nay, do các giống lúa này cho năng suất khá thấp, không còn trồng phổ biến nên người dân thay thế bằng loại gạo Nàng Thơm, Nàng Miện hoặc Chợ Đào. Còn thịt heo sẽ bao gồm các loại thịt nạc, đùi hoặc giò, móng và được rửa sạch sẽ, bỏ vào nồi nước đun nhẹ cho sôi dần, lúc vừa chín tới thì vớt ra ngay rồi thả trở lại vào trong nước lạnh để thịt giòn hơn và trắng mịn.

Nước lèo của bánh canh Trảng Bàng nấu từ nước giếng khoan nên vị ngọt thanh, trong vắt mà những loại nước máy, nước dừa đều không thể sánh bằng. Chính vì lẽ đó mà bất kỳ quán bánh canh lâu năm nào ở vùng Trảng Bàng cũng đều có một giếng nước. Ngoài thịt heo luộc, nồi nước lèo còn ninh chung với đầu gà nhằm tăng thêm vị ngọt tự nhiên.
Để tô bánh canh Trảng Bàng nóng lâu, những người đầu bếp lành nghề phải biết trụng bánh qua nước sôi trước cho độ nóng thấm đều từng sợi. Ngoài ra, nước lèo cũng phải đun thật sôi để khi chan vào tô bánh canh thì hành, ngò mới toả mùi thơm lừng kích thích vị giác.
Một tô bánh canh Trảng Bàng đúng chuẩn phải có giò heo luộc đi kèm với chén nước mắm, tiêu và chanh, ớt. Khi chấm miếng giò heo vào nước mắm mằn mặn, chua chua, cay cay thì bạn mới có thể cảm nhận hết được tinh hoa của món bánh canh trứ danh đất Trảng. Đặc biệt, ngò trong tô bánh canh Trảng Bàng chính gốc phải là cọng ngò rí chứ không phải ngò gai và còn rắc thêm chút hành phi béo ngậy, thơm giòn.

Thưởng thức cùng với tô bánh canh nóng hổi là đĩa rau sống tươi ngon với hơn 10 loại khác nhau để mọi người có thể thoải mái thêm vào tuỳ theo sở thích. Ngoài ra, một chút sa tế đỏ au, cay nồng cũng góp phần giúp tô bánh canh Trảng Bàng thêm đậm đà, hấp dẫn.
Từ một món ăn sáng ưa thích của hầu hết người dân bản địa, bánh canh Trảng Bàng dần trở thành nguồn sinh kế nuôi sống biết bao thế hệ gia đình và là niềm kiêu hãnh của nền ẩm thực Tây Ninh bên cạnh bê lụi nướng sả hay thằn lằn núi Bà Đen. Món ăn này không chỉ nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của người dân Tây Ninh mà còn lan rộng ra các tỉnh lân cận như Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Bình Dương hay thậm chí là các thực khách từ Campuchia cũng thường xuyên đặt hàng.
Bánh canh Trảng Bàng đã vinh dự ghi tên vào top "100 món ẩm thực, đặc sản tiêu biểu của Việt Nam". Mỗi khi có khách ghé thăm, người dân nơi đây thường mời mọi người thưởng thức bánh canh Trảng Bàng tại nhiều quán ngon lâu năm trên địa bàn tỉnh, góp phần đưa danh tiếng của món bánh canh Trảng Bàng vang xa hơn nhằm giữ gìn và phát huy vẻ đẹp tinh tuý của ẩm thực Việt Nam.
L.T (t/h)