Mắm prahok (bò hóc)
Người Khmer nổi tiếng với món mắm prahok (người Việt gọi là bò hóc). Món mắm prahok ngon nhất của người Khmer là mắm “bò hóc ốp” (mắm bò).
Mắm prahok thường là cá trê vàng, sống trong môi trường tự nhiên, thịt chắc. Khi làm mắm mới có màu nâu đẹp, ăn ngon miệng. Mắm bò hóc ốp càng để lâu mùi và vị càng mặn nồng, ăn với thịt heo đùi hoặc ba rọi luộc, thái lát mỏng, cuốn bánh tráng.
Bên cạnh đó còn có các loại mắm pro ot (bò ót), ơng pa, pơ ling làm bằng tép mồng, tép bạc. Dùng tôm tép trộn muối, cho vào nhiều thính (gạo rang) xong đem phơi nắng khoảng 7-10 ngày. Khi ăn người ta trộn với đu đủ xanh thái nhỏ, củ gừng, củ riềng, ớt, chuối chát xắt mỏng.
Gỏi sầu đâu
Nếu có dịp về An Giang, hẳn không ai có thể quên được vị đắng thanh của món gỏi sầu đâu, đó là món ăn riêng của người Khmer Nam bộ và là đặc sản của vùng Bảy Núi.
Món gỏi này được người Khmer chế biến từ ngọn bông chưa kịp nở của cây sầu đâu (một loại cây thân gỗ họ xoan, bông ăn được, rất đắng) pha chút ít sự mặn mà của con mắm, con khô.
Canh sòm lo ko kô (canh sim lo)
Canh sòm lo ko kô hay canh sim lo, có cách nấu rất công phu. Nguyên liệu phải dùng thịt, cá tươi nấu với rau ngổ, bắp chuối, hoặc trái đu đủ non và nêm bằng mắm prahoc. Đây là món canh phổ thông được dùng ở nhiều nơi.
Nếu như Sim lo của người Việt được bào chế bằng nhiều thứ như bắp chuối xắt nhỏ, nấu với đầu hoặc xương cá khô, thêm chút mắm, gia vị, rau om, nhiều ớt… thì canh Sim lo của người Khmer phong phú hơn và dù nấu với bất kỳ thực phẩm thực vật nào, cũng phải có chút vị mắm Bò hốc.
Bún sòm lo mun mờ chat (bún nước lèo)
Bún sòm lo mun mờ chat (bún nước lèo) là đặc sản của người Khmer. Đây là món ăn không thể thiếu vào ngày mồng một tết ở chùa hoặc trong mỗi gia đình. Bún dẻo sợi nhỏ, khô, ăn với nước lèo cá lóc tán nhỏ nêm cùng các loại gia vị, rau hành ăn không ngán.
Bún nước lèo đã có từ những năm 50 của thế kỷ trước. Vùng Sóc Trăng và Trà Vinh là quê hương của món ăn đặc sắc này. Nước lèo ngon phải trong, ngọt và thơm lừng mùi mắm. Rau ghém của nó phải là bắp chuối, xắt mỏng ngâm nước lạnh, vắt chanh để ghém có màu trắng đục mới đúng điệu.
Các món từ măng
Một điểm khác nữa là, những món ăn của người Khmer luôn gắn với các loại măng, và thịt bò. Mùa mưa có măng luộc chấm nước mắm trong, măng chua nấu canh, hay xào ếch, xào gà, xào thịt bò… Măng khô thì kho với thịt heo, thịt bò…
Ẩm thực của người Khmer, còn rất nhiều món dân dã, mộc mạc khác gắn với động vật, cỏ cây, không xen lẫn dân tộc anh em trong vùng. Tuy nhiên thời gian cũng bị sự giao thoa qua lại nên việc chế biến dần dần cũng lợt đi bản gốc. Chẳng hạn, ngày nay hiếm có nhà người dân tộc ở chợ còn làm “bò hốc”, đó cũng là lẽ thường trước nhu cầu và những món ăn công nghiệp hiện nay.
Cốm dẹp
Cốm dẹp thường được người Khmer làm trong dịp lễ cúng trăng (Ok-om-bok). Hằng năm, cứ vào ngày 15 tháng 10 âm lịch, đồng bào Khmer ở Đồng bằng sông Cửu Long bắt đầu vào lễ hội cúng trăng. Lúc này, ngoài đồng, lúa nếp cũng đã bắt đầu chín, vẫn còn thơm mùi sữa. Người ta gặt những hạt lúa nếp đó đem về rang nóng rồi giã dẹp trong cối để tạo thành một món cốm dẹp vàng thơm, vừa béo vừa thơm và ngọt lịm trong đêm lễ hội cúng trăng. Cốm dẹp thường được ăn bằng cách trộn với dừa, đường cát tạo thành một hỗn hợp các hương vị làm ấm lòng thực khách trong đêm lễ hội chờ trăng lên.
Lê Thanh (t/h)
