Món ăn này không chỉ là thức quà vặt dân dã mà còn là sợi chỉ đỏ kết nối thế hệ, lưu giữ hồn cốt của vùng đất hoa phượng đỏ. Khác biệt hoàn toàn so với bánh bèo Huế tròn trịa, mịn màng với ruốc tôm hay bánh bèo miền Tây dai dai, bánh bèo Hải Phòng mang vẻ ngoài vuông vắn, gói gọn trong lá chuối xanh, và hương vị béo ngậy từ nhân thịt mộc nhĩ, khiến bất kỳ ai một lần nếm thử cũng phải "vấn vương" mãi không thôi.
Nguồn gốc của bánh bèo Hải Phòng có thể truy vết về những năm tháng đầu thế kỷ 20, khi ẩm thực miền Bắc chịu ảnh hưởng từ sự giao thoa văn hóa giữa các vùng quê và đô thị cảng. Theo các nguồn uy tín như món ăn này được cho là biến tấu từ bánh giò Hà Nội – một loại bánh gói lá chuối với nhân thịt – nhưng đã được người dân Hải Phòng "địa phương hóa" để phù hợp với khẩu vị mặn ngọt đậm đà của vùng biển. Ban đầu, bánh bèo chỉ là món ăn sáng bình dân của ngư dân và tiểu thương, dễ dàng mang theo trong gánh hàng rong qua các con phố như Lê Đại Hành hay Hàng Kênh. Đến những năm 1950-1960, khi Hải Phòng trở thành trung tâm công nghiệp cảng lớn, bánh bèo dần phổ biến hơn, trở thành biểu tượng của sự khéo léo trong chế biến từ nguyên liệu địa phương. Món ăn này được ví như "linh hồn của Hải Phòng", phản ánh lối sống cần kiệm, gắn bó với thiên nhiên: bột gạo từ cánh đồng lúa ven sông Cấm, thịt heo từ chợ quê, và nước chấm từ xương ninh nhừ – tất cả đều là những gì gần gũi, chân chất nhất.
Điều làm nên sức sống bền bỉ của bánh bèo Hải Phòng chính là sự hài hòa từ nguyên liệu giản dị nhưng được chọn lọc kỹ lưỡng. Phần vỏ bánh, theo công thức truyền thống chủ yếu làm từ bột gạo tẻ pha loãng với nước sạch và một chút muối để tạo độ dẻo mịn, không vón cục. Bột được khuấy đều đến khi lỏng như hồ, đảm bảo lớp bánh sau khi hấp sẽ trắng muốt, núng nính mà không bị nát. Nhân bánh là "trái tim" của món ăn, gồm thịt heo băm nhuyễn , mộc nhĩ ngâm mềm thái sợi và hành khô phi. Một số biến tấu hiện đại thêm chút tiêu đen hoặc nấm hương, nhưng công thức gốc giữ nguyên sự mộc mạc, tránh các nguyên liệu cầu kỳ. Lá chuối tươi là "vỏ bọc" không thể thiếu, không chỉ giữ độ ẩm mà còn lan tỏa hương thơm đặc trưng, góp phần tạo nên bản sắc riêng. Cuối cùng, nước chấm – linh hồn của bánh bèo – được hầm từ xương pha lẫn nước mắm ngon, đường kính, chanh tươi, ớt bột và lá ngò gai thái nhỏ để cân bằng vị chua cay mặn ngọt. Chính sự kết hợp này tạo nên độ béo ngậy, thanh đạm, khiến nước chấm không chỉ là gia vị mà còn là "người bạn đồng hành" không thể tách rời.
Quá trình chế biến bánh bèo Hải Phòng đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo tay, nhưng không quá phức tạp, phù hợp ngay cả với những bà nội trợ bận rộn. Bắt đầu từ phần nước chấm, ninh xương heo với nước trong nồi áp suất hoặc xửng hấp đến khi nước ngọt thanh, lọc lấy phần nước trong, rồi pha với 100ml nước mắm, 50g đường, nước cốt 2 quả chanh và ớt theo khẩu vị. Để nguội, thêm lá ngò gai và hành phi là hoàn tất – phần nước này có thể bảo quản tủ lạnh 2-3 ngày. Tiếp theo, chuẩn bị nhân: xào thịt băm với mộc nhĩ và hành khô trên chảo chống dính, nêm nếm vừa đậm để nhân chín tái, giữ độ mềm. Lá chuối được rửa sạch, trụng nước sôi hoặc hơ lửa nhẹ để mềm dẻo, rồi gấp thành khuôn hình chữ nhật hoặc "thuyền con" Đổ một lớp bột mỏng vào khuôn, dàn đều nhân lên trên, sau đó đặt vào xửng hấp cách thủy ở lửa vừa trong 20-25 phút. Bánh chín khi lớp bột trong suốt, nhân se lại. Lấy ra, để nguội nhẹ rồi cắt thành miếng vuông vừa ăn rắc thêm hành khô phi. Toàn bộ quy trình, chỉ mất khoảng 1-2 giờ cho một mẻ 10-15 chiếc, nhưng bí quyết nằm ở lửa nhỏ đều để bánh không bị khô hoặc sống. 
Thưởng thức bánh bèo Hải Phòng là một nghi thức đầy cảm xúc, không chỉ dừng ở vị giác mà còn khơi dậy ký ức văn hóa. Món ăn ngon nhất khi còn nóng hổi, bày trên đĩa lá chuối xanh mướt, bên cạnh bát nước chấm sôi sùng sục với hai viên chả quế hoặc thịt băm nổi lềnh bềnh. Cầm miếng bánh, chấm ngập vào nước, rồi đưa lên miệng – lớp vỏ tan chậm rãi, nhân béo ngậy lan tỏa, hòa quyện với vị ngọt thanh từ xương hầm và chút cay nồng từ ớt. Húp một ngụm nước chấm ấm, bạn sẽ cảm nhận trọn vẹn sự hài hòa: chua từ chanh đánh thức, ngọt từ đường dịu dàng, mặn từ mắm đậm đà, và thơm từ lá ngò gai – một "bản giao hưởng" chỉ Hải Phòng mới có.
Bánh bèo Hải Phòng không chỉ là món ăn, mà còn là cầu nối văn hóa, một phần của bản sắc ẩm thực miền Bắc ven biển. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng, món ăn này vẫn giữ vững vị thế qua các thế hệ, từ gánh hàng rong đến quán ăn truyền thống, thậm chí được du khách quốc tế biết đến qua các tour ẩm thực. Theo CrystalBay và LATravel, nó đại diện cho tinh thần "cảng" của Hải Phòng: mạnh mẽ, chân chất, và đầy sức sống. Nếu có dịp ghé thăm thành phố cảng, hãy dành một buổi sáng để thưởng thức, và bạn sẽ hiểu tại sao bánh bèo không chỉ nuôi dưỡng thân thể mà còn nuôi dưỡng tâm hồn.
Lê Thanh (t/h)
